庄子·内篇

逍遥游第一xiāo yáo yóu dì yī

北冥有鱼běi míng yǒu yú，其名为谓鲲qí míng wèi kūn。鲲之大不知其几千里也kūn zhī dà bù zhī qí jǐ qiān lǐ yě。化而为鸟huà ér wéi niǎo，其名为谓鹏qí míng wèi péng。鹏之背不知其几千里也péng zhī bèi bù zhī qí jǐ qiān lǐ yě；怒而飞nù ér fēi，其翼若垂天之云qí yì ruò chuí tiān zhī yún。是鸟也shì niǎo yě，海运则将徙于南冥hǎi yùn zé jiāng xǐ yú nán míng。南冥者nán míng zhě，天池也tiān chí yě。《齐谐qí xié》者zhě，志怪者也zhì guài zhě yě。《谐xié》之言曰zhī yán yuē：“鹏之徙于南冥也péng zhī xǐ yú nán míng yě，水击三千里shuǐ jī sān qiān lǐ，抟扶摇而上者九万里tuán fú yáo ér shàng zhě jiǔ wàn lǐ，去以六月息者也qù yǐ liù yuè xī zhě yě。”野马也yě mǎ yě，尘埃也chén āi yě，生物之以息相吹也shēng wù zhī yǐ xī xiāng chuī yě。天之苍苍tiān zhī cāng cāng，其正色邪qí zhèng sè yé？其远而无所至极邪qí yuǎn ér wú suǒ zhì jí xié？其视下也亦若是则已矣qí shì xià yě yì ruò shì zé yǐ yǐ。且夫水之积也不厚qiě fú shuǐ zhī jī yě bú hòu，则其负大舟也无力zé qí fù dà zhōu yě wú lì。覆杯水于坳堂之上fù bēi shuǐ yú ào táng zhī shàng，则芥为之舟zé jiè wéi zhī zhōu，置杯焉则胶zhì bēi yān zé jiāo，水浅而舟大也shuǐ qiǎn ér zhōu dà yě。风之积也不厚fēng zhī jī yě bú hòu，则其负大翼也无力zé qí fù dà yì yě wú lì。故九万里gù jiǔ wàn lǐ，则风斯在下矣zé fēng sī zài xià yǐ，而后乃今培风ér hòu nǎi jīn péi fēng；背负青天bèi fù qīng tiān，而莫之夭阏者ér mò zhī yāo è zhě，而后乃今将图南ér hòu nǎi jīn jiāng tú nán。蜩与学鸠笑之曰tiáo yǔ xué jiū xiào zhī yuē：“我決wǒ xuè115起而飞qǐ ér fēi，抢qiāng116榆枋yú fāng，时则不至shí zé bú zhì，而控于地而已矣ér kòng yú dì ér yǐ yǐ，奚以之九万里而南为xī yǐ zhī jiǔ wàn lǐ ér nán wéi？”适莽苍者shì mǎng cāng zhě，三湌餐而反sān cān ér fǎn，腹犹果然fù yóu guǒ rán；适百里者宿舂粮shì bǎi lǐ zhě sù chōng liáng；适千里者三月聚粮shì qiān lǐ zhě sān yuè jù liáng。之二虫又何知zhī èr chóng yòu hé zhī！小知不及大知xiǎo zhī bù jí dà zhī，小年不及大年xiǎo nián bù jí dà nián。奚以知其然也xī yǐ zhī qí rán yě？朝菌不知晦朔zhāo jùn bù zhī huì shuò，蟪蛄不知春秋huì gū bù zhī chūn qiū，此小年也cǐ xiǎo nián yě。楚之南chǔ zhī nán，有冥灵者yǒu míng líng zhě，以五百岁为春yǐ wǔ bǎi suì wéi chūn，五百岁为秋wǔ bǎi suì wéi qiū；上古有大椿者shàng gǔ yǒu dà chūn zhě，以八千岁为春yǐ bā qiān suì wéi chūn，八千岁为秋bā qiān suì wéi qiū。而彭祖乃今以久特闻ér péng zǔ nǎi jīn yǐ jiǔ tè wén，众人匹之zhòng rén pǐ zhī，不亦悲乎bú yì bēi hū！汤之问棘也是已tāng zhī wèn jí yě shì yǐ。穷发之北qióng fà zhī běi，有冥海者yǒu míng hǎi zhě，天池也tiān chí yě。有鱼焉yǒu yú yān，其广数千里qí guǎng shù qiān lǐ，未有知其修者wèi yǒu zhī qí xiū zhě，其名为谓鲲qí míng wèi kūn。有鸟焉yǒu niǎo yān，其名为谓鹏qí míng wèi péng，背若泰山bèi ruò tài shān，翼若垂天之云yì ruò chuí tiān zhī yún，抟扶摇羊角而上者九万里tuán fú yáo yáng jiǎo ér shàng zhě jiǔ wàn lǐ，绝云气jué yún qì，负青天fù qīng tiān，然后图南rán hòu tú nán，且适南冥也qiě shì nán míng yě。斥鴳笑之曰chì yàn xiào zhī yuē：“彼且奚适也bǐ qiě xī shì yě？我腾跃而上wǒ téng yuè ér shàng，不过数仞而下bú guò shù rèn ér xià，翱翔蓬蒿之间áo xiáng péng hāo zhī jiān，此亦飞之至也cǐ yì fēi zhī zhì yě。而彼且奚适也ér bǐ qiě xī shì yě？”此小大之辩也cǐ xiǎo dà zhī biàn yě。

故夫知智效一官gù fú zhì xiào yì guān，行xíng117比bǐ118一乡yì xiāng，德合一君dé hé yì jūn，而征一国者ér zhēng yì guó zhě，其自视也亦若此矣qí zì shì yě yì ruò cǐ yǐ。而宋荣子犹然笑之ér sòng róng zǐ yóu rán xiào zhī。且举世而誉之而不加劝qiě jǔ shì ér yù zhī ér bù jiā quàn，举世非之而不加沮jǔ shì fēi zhī ér bù jiā jǔ，定乎内外之分dìng hū nèi wài zhī fèn，辩乎荣辱之境biàn hū róng rǔ zhī jìng，斯已矣sī yǐ yǐ。彼其于世bǐ qí yú shì，未数数然也wèi shuò shuò rán yě。虽然suī rán，犹有未树也yóu yǒu wèi shù yě。夫列子御风而行fú liè zǐ yù fēng ér xíng，泠然善也líng rán shàn yě。旬有又五日而后反xún yòu wǔ rì ér hòu fǎn。彼于致福者bǐ yú zhì fú zhě，未数数然也wèi shuò shuò rán yě。此虽免乎行cǐ suī miǎn hū xíng，犹有所待者也yóu yǒu suǒ dài zhě yě。若夫乘天地之正ruò fú chéng tiān dì zhī zhèng，而御六气之辩ér yù liù qì zhī biàn，以游无穷者yǐ yóu wú qióng zhě，彼且恶乎待哉bǐ qiě wū hū dài zāi？故曰gù yuē：至人无己zhì rén wú jǐ，神人无功shén rén wú gōng，圣人无名shèng rén wú míng。

尧让天下于许由yáo ràng tiān xià yú xǔ yóu，曰yuē：“日月出矣rì yuè chū yǐ，而爝火不息ér jué huǒ bù xī，其于光也qí yú guāng yě，不亦难乎bú yì nán hū！时雨降矣shí yǔ jiàng yǐ，而犹浸灌ér yóu jìn guàn，其于泽也qí yú zé yě，不亦劳乎bú yì láo hū！夫子立而天下治fū zǐ lì ér tiān xià zhì，而我犹尸之ér wǒ yóu shī zhī，吾自视缺然wú zì shì quē rán。请致天下qǐng zhì tiān xià。”许由曰xǔ yóu yuē：“子治天下zǐ zhì tiān xià，天下既已治也tiān xià jì yǐ zhì yě。而我犹代子ér wǒ yóu dài zǐ，吾将为名乎wú jiāng wèi míng hū？名者实之宾也míng zhě shí zhī bīn yě，吾将为宾乎wú jiāng wèi bīn hū？鹪鹩巢于深林jiāo liáo cháo yú shēn lín，不过一枝bú guò yì zhī；偃鼠饮河yǎn shǔ yǐn hé，不过满腹bú guò mǎn fù。归休乎君guī xiū hū jūn，予无所用天下为yú wú suǒ yòng tiān xià wéi！庖人虽不治庖páo rén suī bú zhì páo，尸祝不越樽俎而代之矣shī zhù bú yuè zūn zǔ ér dài zhī yǐ。”

肩吾问于连叔曰jiān wú wèn yú lián shū yuē：“吾闻言于接舆wú wén yán yú jiē yú，大而无当dà ér wú dàng，往而不返wǎng ér bù fǎn。吾惊怖其言wú jīng bù qí yán，犹河汉而无极也yóu hé hàn ér wú jí yě，大有径庭dà yǒu jìng tíng，不近人情焉bú jìn rén qíng yān。”连叔曰lián shū yuē：“其言谓何哉qí yán wèi hé zāi？”曰yuē：“藐姑射之山miǎo gū yè zhī shān，有神人居焉yǒu shén rén jū yān。肌肤若冰雪jī fū ruò bīng xuě，绰约若处子chuò yuē ruò chǔ zǐ。不食五谷bù shí wǔ gǔ，吸风饮露xī fēng yǐn lù。乘云气chéng yún qì，御飞龙yù fēi lóng，而游乎四海之外ér yóu hū sì hǎi zhī wài。其神凝qí shén níng，使物不疵疠shǐ wù bù cī lì，而年谷熟ér nián gǔ shú。吾以是狂而不信也wú yǐ shì kuáng ér bú xìn yě。”连叔曰lián shū yuē：“然rán。瞽者无以与乎文章之观gǔ zhě wú yǐ yǔ hū wén zhāng zhī guān，聋者无以与乎钟鼓之声lóng zhě wú yǐ yǔ hū zhōng gǔ zhī shēng。岂唯形骸有聋盲哉qǐ wéi xíng hái yǒu lóng máng zāi？夫知智亦有之fú zhì yì yǒu zhī。是其言也shì qí yán yě，犹时女也yóu shí nǚ yě。之人也zhī rén yě，之德也zhī dé yě，将旁礴万物jiāng páng bó wàn wù，以为yǐ wèi119一世蕲祈乎乱yí shì qí hū luàn，孰弊弊焉以天下为事shú bì bì yān yǐ tiān xià wéi shì！之人也zhī rén yě，物莫之伤wù mò zhī shāng，大浸稽天而不溺dà jìn jī tiān ér bú nì，大旱金石流dà hàn jīn shí liú、土山焦tǔ shān jiāo，而不热ér bú rè。是其尘垢粃糠shì qí chén gòu bǐ kāng，将犹陶铸尧舜者也jiāng yóu táo zhù yáo shùn zhě yě，孰肯以物为事shú kěn yǐ wù wéi shì！”宋人资章甫sòng rén zī zhāng fǔ，而适诸越ér shì zhū yuè，越人断发文身yuè rén duàn fà wén shēn，无所用之wú suǒ yòng zhī。尧治天下之民yáo zhì tiān xià zhī mín，平海内之政píng hǎi nèi zhī zhèng，往见四子wǎng jiàn sì zǐ。藐姑射之山miǎo gū yè zhī shān，汾水之阳fén shuǐ zhī yáng，窅然丧其天下焉yǎo rán sàng qí tiān xià yān。

惠子谓庄子曰huì zǐ wèi zhuāng zǐ yuē：“魏王贻我大瓠之种wèi wáng yí wǒ dà hù zhī zhǒng，我树之成而实五石wǒ shù zhī chéng ér shí wǔ dàn，以盛水浆yǐ chéng shuǐ jiāng，其坚不能自举也qí jiān bù néng zì jǔ yě。剖之以为瓢pōu zhī yǐ wéi piáo，则瓠落无所容zé hù luò wú suǒ róng。非不呺fēi bù xiāo120然大也rán dà yě，吾为其无用而掊wú wèi qí wú yòng ér pǒu121之zhī。”庄子曰zhuāng zǐ yuē：“夫子固拙于用大矣fū zǐ gù zhuō yú yòng dà yǐ。宋人有善为不龟皲手之药者sòng rén yǒu shàn wéi bù jūn shǒu zhī yào zhě，世世以洴澼shì shì yǐ píng pì122絖kuàng纩为事wéi shì。客闻之kè wén zhī，请买其方百金qǐng mǎi qí fāng bǎi jīn。聚族而谋曰jù zú ér móu yuē，‘我世世为澼絖wǒ shì shì wéi pì kuàng纩，不过数金bú guò shù jīn。今一朝而鬻技百金jīn yì zhāo ér yù jì bǎi jīn，请与之qǐng yǔ zhī。’客得之kè dé zhī，以说吴王yǐ shuì wú wáng。越有难yuè yǒu nàn，吴王使之将wú wáng shǐ zhī jiàng。冬dōng，与越人水战yǔ yuè rén shuǐ zhàn，大败越人dà bài yuè rén，裂地而封之liè dì ér fēng zhī。能不龟皲手一也néng bù jūn shǒu yī yě，或以封huò yǐ fēng，或不免于洴澼絖huò bù miǎn yú píng pì kuàng纩，则所用之异也zé suǒ yòng zhī yì yě。今子有五石之瓠jīn zǐ yǒu wǔ dàn zhī hù，何不虑以为大樽hé bú lǜ yǐ wéi dà zūn，而浮乎江湖ér fú hū jiāng hú，而忧其瓠落无所容ér yōu qí hù luò wú suǒ róng？则夫子犹有蓬之心也夫zé fū zǐ yóu yǒu péng zhī xīn yě fú！”

惠子谓庄子曰huì zǐ wèi zhuāng zǐ yuē：“吾有大树wú yǒu dà shù，人谓之樗rén wèi zhī chū。其大本拥臃肿qí dà běn yōng zhǒng，而不中绳墨ér bú zhòng shéng mò；其小枝卷曲qí xiǎo zhī quán qū，而不中规矩ér bú zhòng guī jǔ。立之塗lì zhī tú，匠者不顾jiàng zhě bú gù。今子之言jīn zǐ zhī yán，大而无用dà ér wú yòng，众所同去也zhòng suǒ tóng qù yě。”庄子曰zhuāng zǐ yuē：“子独不见狸狌zǐ dú bú jiàn lí shēng鼪123乎hū？卑身而伏bēi shēn ér fú，以候敖傲者yǐ hòu ào zhě；东西跳梁dōng xī tiào liáng124，不辟避高下bú bì gāo xià；中于机辟zhòng yú jī bì臂，死于罔罟sǐ yú wǎng gǔ。今夫斄牛jīn fú lí niú，其大若垂天之云qí dà ruò chuí tiān zhī yún。此能为大矣cǐ néng wéi dà yǐ，而不能执鼠ér bù néng zhí shǔ。今子有大树jīn zǐ yǒu dà shù，患其无用huàn qí wú yòng，何不树之于无何有之乡hé bú shù zhī yú wú hé yǒu zhī xiāng，广莫漠之野guǎng mò zhī yě，彷徨乎无为其侧páng huáng hū wú wéi qí cè，逍遥乎寝卧其下xiāo yáo hū qǐn wò qí xià。不夭斤斧bù yāo jīn fǔ，物无害者wù wú hài zhě，无所可用wú suǒ kě yòng，安所困苦哉ān suǒ kùn kǔ zāi！”

齐物论第二qí wù lùn dì èr

南郭子綦nán guō zǐ qí，隐yìn125机jī几而坐ér zuò，仰天而嘘yǎng tiān ér xū，荅tà126焉似丧其耦yān sì sàng qí ǒu。颜成子游立侍乎前yán chéng zǐ yóu lì shì hū qián，曰yuē：“何居乎hé jū hū？形固可使如槁木xíng gù kě shǐ rú gǎo mù，而心固可使如死灰乎ér xīn gù kě shǐ rú sǐ huī hū？今之隐机几者jīn zhī yìn jī zhě，非昔之隐机几者也fēi xī zhī yìn jī zhě yě。”子綦曰zǐ qí yuē：“偃yǎn，不亦善乎bú yì shàn hū？而问之也ér wèn zhī yě，今者吾丧我jīn zhě wú sàng wǒ，汝知之乎rǔ zhī zhī hū？女rǔ汝闻人籁wén rén lài，而未闻地籁ér wèi wén dì lài；女rǔ汝闻地籁wén dì lài，而未闻天籁夫ér wèi wén tiān lài fú！”子游曰zǐ yóu yuē：“敢问其方gǎn wèn qí fāng。”子綦曰zǐ qí yuē：“夫大块噫fú dà kuài ài127气qì，其名为谓风qí míng wèi fēng。是唯无作shì wéi wú zuò，作则万窍怒呺zuò zé wàn qiào nù háo128。而独不闻之翏翏ér dú bù wén zhī lù lù129乎hū？山林之畏隹shān lín zhī wěi cuī崔130，大木百围之窍穴dà mù bǎi wéi zhī qiào xué，似鼻sì bí，似口sì kǒu，似耳sì ěr，似枅sì jī131，似圈sì quān，似臼sì jiù，似洼者sì wā zhě，似污者sì wū zhě。激者jī zhě，謞者xiào zhě，叱者chì zhě，吸者xī zhě，叫者jiào zhě，譹者háo zhě，宎者yǎo zhě，咬jiǎo132者zhě，前者唱于qián zhě chàng yú，而随者唱喁ér suí zhě chàng yú133。泠风则líng fēng zé134小和xiǎo hè；飘风则大和piāo fēng zé dà hè；厉风济lì fēng jì，则众窍为虚zé zhòng qiào wéi xū。而独不见之调调之刁刁ér dú bú jiàn zhī tiáo tiáo zhī diāo diāo135乎hū？”子游曰zǐ yóu yuē：“地籁则众窍是已dì lài zé zhòng qiào shì yǐ，人籁则比竹是已rén lài zé bǐ zhú shì yǐ，敢问天籁gǎn wèn tiān lài。”子綦曰zǐ qí yuē：“夫吹万不同fú chuī wàn bù tóng，而使其自已也ér shǐ qí zì yǐ yě。咸其自取xián qí zì qǔ，怒者其谁邪nù zhě qí shuí yé？”

大知智闲闲dà zhì xián xián，小知智间间xiǎo zhì xián xián136；大言炎炎dà yán tán tán137，小言詹詹xiǎo yán zhān zhān。其寐也魂交qí mèi yě hún jiāo，其觉也形开qí jué yě xíng kāi。与接为抅yǔ jiē wéi gòu构，日以心斗rì yǐ xīn dòu。缦者màn zhě，窖者jiào zhě，密者mì zhě。小恐惴惴xiǎo kǒng zhuì zhuì，大恐缦缦dà kǒng màn màn。其发若机栝qí fā ruò jī kuò，其司是非之谓也qí sī shì fēi zhī wèi yě；其留若诅盟qí liú ruò zǔ méng138，其守胜之谓也qí shǒu shèng zhī wèi yě；其杀若秋冬qí shā ruò qiū dōng，以言其日消也yǐ yán qí rì xiāo yě；其溺之所为之qí nì zhī suǒ wéi zhī，不可使复之也bù kě shǐ fù zhī yě；其厌qí yā139也如缄yě rú jiān，以言其老洫yǐ yán qí lǎo xù140也yě；近死之心jìn sǐ zhī xīn，莫使复阳也mò shǐ fù yáng yě。喜怒哀乐xǐ nù āi lè，虑叹变慹lǜ tàn biàn zhé141，姚佚启态yáo yì qǐ tài。乐出虚yuè chū xū，蒸成菌zhēng chéng jùn。日夜相代乎前rì yè xiāng dài hū qián，而莫知其所萌ér mò zhī qí suǒ méng。已乎已乎yǐ hū yǐ hū！旦暮得此dàn mù dé cǐ，其所由以生乎qí suǒ yóu yǐ shēng hū！非彼无我fēi bǐ wú wǒ，非我无所取fēi wǒ wú suǒ qǔ。是亦近矣shì yì jìn yǐ，而不知其所为使ér bù zhī qí suǒ wéi shǐ。若有真宰ruò yǒu zhēn zǎi，而特不得其眹ér tè bù dé qí zhèn。可行己信kě xíng jǐ xìn，而不见其形ér bú jiàn qí xíng，有情而无形yǒu qíng ér wú xíng。百骸bǎi hái、九窍jiǔ qiào、六藏liù zàng，赅而存焉gāi ér cún yān，吾谁与为亲wú shuí yǔ wéi qīn？汝皆说悦之乎rǔ jiē yuè zhī hū？其有私焉qí yǒu sī yān？如是皆有为臣妾乎rú shì jiē yǒu wéi chén qiè hū？其臣妾不足以相治乎qí chén qiè bù zú yǐ xiāng zhì hū？其递相为君臣乎qí dì xiāng wéi jūn chén hū？其有真君存焉qí yǒu zhēn jūn cún yān！如求得其情与不得rú qiú dé qí qíng yǔ bù dé，无益损乎其真wú yì sǔn hū qí zhēn。一受其成形yí shòu qí chéng xíng，不忘bú wàng142以待尽yǐ dài jìn。与物相刃相靡yǔ wù xiāng rèn xiāng mǐ，其行尽如驰qí xíng jìn rú chí，而莫之能止ér mò zhī néng zhǐ，不亦悲乎bú yì bēi hū！终身役役zhōng shēn yì yì，而不见其成功ér bú jiàn qí chéng gōng；苶然疲役nié rán pí yì，而不知其所归ér bù zhī qí suǒ guī，可不哀邪kě bù āi yé！人谓之不死奚益rén wèi zhī bù sǐ xī yì！其形化qí xíng huà，其心与之然qí xīn yǔ zhī rán，可不谓大哀乎kě bú wèi dà āi hū？人之生也rén zhī shēng yě，固若是芒乎gù ruò shì máng hū？其我独芒qí wǒ dú máng，而人亦有不芒者乎ér rén yì yǒu bù máng zhě hū？夫随其成心而师之fú suí qí chéng xīn ér shī zhī，谁独且无师乎shuí dú qiě wú shī hū？奚必知代xī bì zhī dài，而心自取者有之ér xīn zì qǔ zhě yǒu zhī？愚者与有焉yú zhě yù yǒu yān！未成乎心wèi chéng hū xīn，而有是非ér yǒu shì fēi，是今日适越而昔至也shì jīn rì shì yuè ér xī zhì yě。是以无有为有shì yǐ wú yǒu wéi yǒu。无有为有wú yǒu wéi yǒu，虽有神禹且不能知suī yǒu shén yǔ qiě bù néng zhī，吾独且奈何哉wú dú qiě nài hé zāi！

夫言非吹也fú yán fēi chuī yě，言者有言yán zhě yǒu yán。其所言者特未定也qí suǒ yán zhě tè wèi dìng yě。果有言邪guǒ yǒu yán yé？其未尝有言邪qí wèi cháng yǒu yán yé？其以为异于鷇音qí yǐ wéi yì yú kòu yīn，亦有辩yì yǒu biàn143乎hū？其无辩乎qí wú biàn hū？道恶乎隐而有真伪dào wū hū yǐn ér yǒu zhēn wěi？言恶乎隐而有是非yán wū hū yǐn ér yǒu shì fēi？道恶乎往而不存dào wū hū wǎng ér bù cún？言恶乎存而不可yán wū hū cún ér bù kě？道隐于小成dào yǐn yú xiǎo chéng，言隐于荣华yán yǐn yú róng huá。故有儒墨之是非gù yǒu rú mò zhī shì fēi，以是其所非yǐ shì qí suǒ fēi，而非其所是ér fēi qí suǒ shì。欲是其所非yù shì qí suǒ fēi，而非其所是ér fēi qí suǒ shì，则莫若以明zé mò ruò yǐ míng。物无非彼wù wú fēi bǐ，物无非是wù wú fēi shì。自彼则不见zì bǐ zé bú jiàn，自知则知之zì zhī zé zhī zhī。故曰gù yuē，彼出于是bǐ chū yú shì，是亦因彼shì yì yīn bǐ。彼是方生之说也bǐ shì fāng shēng zhī shuō yě。虽然suī rán，方生方死fāng shēng fāng sǐ，方死方生fāng sǐ fāng shēng；方可方不可fāng kě fāng bù kě，方不可方可fāng bù kě fāng kě；因是因非yīn shì yīn fēi，因非因是yīn fēi yīn shì。是以圣人不由shì yǐ shèng rén bù yóu，而照之于天ér zhào zhī yú tiān，亦因是也yì yīn shì yě。是亦彼也shì yì bǐ yě，彼亦是也bǐ yì shì yě。彼亦一是非bǐ yì yí shì fēi，此亦一是非cǐ yì yí shì fēi。果且有彼是乎哉guǒ qiě yǒu bǐ shì hū zāi？果且无彼是乎哉guǒ qiě wú bǐ shì hū zāi？彼是莫得其偶bǐ shì mò dé qí ǒu，谓之道枢wèi zhī dào shū。枢始得其环中shū shǐ dé qí huán zhōng，以应无穷yǐ yìng wú qióng。是亦一无穷shì yì yì wú qióng，非亦一无穷也fēi yì yì wú qióng yě。故曰莫若以明gù yuē mò ruò yǐ míng。以指喻指之非指yǐ zhǐ yù zhǐ zhī fēi zhǐ，不若以非指喻指之非指也bú ruò yǐ fēi zhǐ yù zhǐ zhī fēi zhǐ yě；以马喻马之非马yǐ mǎ yù mǎ zhī fēi mǎ，不若以非马喻马之非马也bú ruò yǐ fēi mǎ yù mǎ zhī fēi mǎ yě。天地一tiān dì yī144指也zhǐ yě，万物一马也wàn wù yī mǎ yě。可乎可kě hū kě，不可乎不可bù kě hū bù kě。道行之而成dào xíng zhī ér chéng，物谓之而然wù wèi zhī ér rán。恶乎然wū hū rán？然于然rán yú rán。恶乎不然wū hū bù rán？不然于不然bù rán yú bù rán。物固有所然wù gù yǒu suǒ rán，物固有所可wù gù yǒu suǒ kě。无物不然wú wù bù rán，无物不可wú wù bù kě。故为是举莛与楹gù wèi shì jǔ tíng yǔ yíng，厉与西施lì yǔ xī shī，恢恑憰怪huī guǐ jué guài，道通为一dào tōng wéi yī。其分也成也qí fēn yě chéng yě，其成也毁也qí chéng yě huǐ yě。凡物无成与毁fán wù wú chéng yǔ huǐ，复通为一fù tōng wéi yī。唯达者知通为一wéi dá zhě zhī tōng wéi yī，为是不用wèi shì bú yòng，而寓诸庸ér yù zhū yōng。庸也者用也yōng yě zhě yòng yě，用也者通也yòng yě zhě tōng yě，通也者得也tōng yě zhě dé yě。适得而几矣shì dé ér jī yǐ。因是已yīn shì yǐ。已而不知其然yǐ ér bù zhī qí rán，谓之道wèi zhī dào。劳神明为一láo shén míng wéi yī，而不知其同也ér bù zhī qí tóng yě，谓之wèi zhī“朝三zhāo sān”。何谓hé wèi“朝三zhāo sān”？狙公赋芧jū gōng fù xù，曰yuē：“朝三而暮四zhāo sān ér mù sì。”众狙皆怒zhòng jū jiē nù。曰yuē：“然则朝四而暮三rán zé zhāo sì ér mù sān。”众狙皆悦zhòng jū jiē yuè。名实未亏míng shí wèi kuī，而喜怒为用ér xǐ nù wéi yòng，亦因是也yì yīn shì yě。是以圣人和之以是非shì yǐ shèng rén hé zhī yǐ shì fēi，而休乎天钧ér xiū hū tiān jūn均，是之谓两行shì zhī wèi liǎng xíng。古之人其知有所至矣gǔ zhī rén qí zhī yǒu suǒ zhì yǐ。恶乎至wū hū zhì？有以为未始有物者yǒu yǐ wéi wèi shǐ yǒu wù zhě，至矣zhì yǐ，尽矣jìn yǐ，不可以加矣bù kě yǐ jiā yǐ！其次以为有物矣qí cì yǐ wéi yǒu wù yǐ，而未始有封也ér wèi shǐ yǒu fēng yě。其次以为有封焉qí cì yǐ wéi yǒu fēng yān，而未始有是非也ér wèi shǐ yǒu shì fēi yě。是非之彰也shì fēi zhī zhāng yě，道之所以亏也dào zhī suǒ yǐ kuī yě。道之所以亏dào zhī suǒ yǐ kuī，爱之所以成ài zhī suǒ yǐ chéng。果且有成与亏乎哉guǒ qiě yǒu chéng yǔ kuī hū zāi？果且无成与亏乎哉guǒ qiě wú chéng yǔ kuī hū zāi？有成与亏yǒu chéng yǔ kuī，故昭氏之鼓琴也gù zhāo shì zhī gǔ qín yě；无成与亏wú chéng yǔ kuī，故昭氏之不鼓琴也gù zhāo shì zhī bù gǔ qín yě。昭文之鼓琴也zhāo wén zhī gǔ qín yě，师旷之枝策也shī kuàng zhī zhī cè yě，惠子之据梧也huì zǐ zhī jù wú yě，三子之知智几乎sān zǐ zhī zhì jī hū，皆其盛者也jiē qí shèng zhě yě，故载之末年gù zài zhī mò nián。唯其好之也wéi qí hào zhī yě，以异于彼yǐ yì yú bǐ，其好之也qí hào zhī yě，欲以明之yù yǐ míng zhī，彼非所明而明之bǐ fēi suǒ míng ér míng zhī，故以坚白之昧终gù yǐ jiān bái zhī mèi zhōng。而其子又以文之纶终ér qí zǐ yòu yǐ wén zhī lún zhōng，终身无成zhōng shēn wú chéng。若是而可谓成乎ruò shì ér kě wèi chéng hū，虽我亦成也suī wǒ yì chéng yě；若是而不可谓成乎ruò shì ér bù kě wèi chéng hū，物与我无成也wù yǔ wǒ wú chéng yě。是故滑疑之耀shì gù gǔ yí zhī yào，圣人之所图也shèng rén zhī suǒ tú yě。为是不用wèi shì bú yòng，而寓诸庸ér yù zhū yōng，此之谓cǐ zhī wèi“以明yǐ míng”。

今且有言于此jīn qiě yǒu yán yú cǐ，不知其与是类乎bù zhī qí yǔ shì lèi hū？其与是不类乎qí yǔ shì bú lèi hū？类与不类lèi yǔ bú lèi，相与为类xiāng yǔ wéi lèi，则与彼无以异矣zé yǔ bǐ wú yǐ yì yǐ。虽然suī rán，请尝言之qǐng cháng yán zhī。有始也者yǒu shǐ yě zhě，有未始有始也者yǒu wèi shǐ yǒu shǐ yě zhě，有未始有夫未始有始也者yǒu wèi shǐ yǒu fú wèi shǐ yǒu shǐ yě zhě；有有也者yǒu yǒu yě zhě，有无也者yǒu wú yě zhě，有未始有无也者yǒu wèi shǐ yǒu wú yě zhě，有未始有夫未始有无也者yǒu wèi shǐ yǒu fú wèi shǐ yǒu wú yě zhě。俄而有无矣é ér yǒu wú yǐ，而未知有无之果孰有孰无也ér wèi zhī yǒu wú zhī guǒ shú yǒu shú wú yě。今我则已有谓矣jīn wǒ zé yǐ yǒu wèi yǐ，而未知吾所谓之其果有谓乎ér wèi zhī wú suǒ wèi zhī qí guǒ yǒu wèi hū？其果无谓乎qí guǒ wú wèi hū？天下莫大于秋豪毫之末tiān xià mò dà yú qiū háo zhī mò，而太泰山为小ér tài shān wéi xiǎo；莫寿于殇子mò shòu yū shāng zǐ，而彭祖为夭ér péng zǔ wéi yāo。天地与我并生tiān dì yǔ wǒ bìng shēng，而万物与我为一ér wàn wù yǔ wǒ wéi yī。既已为一矣jì yǐ wéi yī yǐ，且得有言乎qiě dé yǒu yán hū？既已谓之一矣jì yǐ wèi zhī yī yǐ，且得无言乎qiě dé wú yán hū？一与言为二yī yǔ yán wéi èr，二与一为三èr yǔ yī wéi sān。自此以往zì cǐ yǐ wǎng，巧历不能得qiǎo lì bù néng dé，而況其凡乎ér kuàng qí fán hū！故自无适有gù zì wú shì yǒu，以至于三yǐ zhì yú sān，而況自有适有乎ér kuàng zì yǒu shì yǒu hū！无适焉wú shì yān，因是已yīn shì yǐ！

夫道未始有封fú dào wèi shǐ yǒu fēng，言未始有常yán wèi shǐ yǒu cháng，为是而有畛也wèi shì ér yǒu zhěn yě。请言其畛qǐng yán qí zhěn：有左有右yǒu zuǒ yǒu yòu，有伦有义yǒu lún yǒu yì，有分有辩yǒu fēn yǒu biàn，有竞有争yǒu jìng yǒu zhēng，此之谓八德cǐ zhī wèi bā dé。六合之外liù hé zhī wài，圣人存而不论shèng rén cún ér bú lùn；六合之内liù hé zhī nèi，圣人论而不议shèng rén lùn ér bú yì；春秋经世chūn qiū jīng shì，先王之志xiān wáng zhī zhì，圣人议而不辩shèng rén yì ér bú biàn。故分也者gù fēn yě zhě，有不分也yǒu bù fēn yě；辩也者biàn yě zhě，有不辩也yǒu bú biàn yě。曰yuē：“何也hé yě？”“圣人怀之shèng rén huái zhī，众人辩之以相示也zhòng rén biàn zhī yǐ xiāng shì yě。故曰gù yuē：辩也者biàn yě zhě，有不见也yǒu bú jiàn yě。”夫大道不称fú dà dào bù chēng，大辩不言dà biàn bù yán，大仁不仁dà rén bù rén，大廉不嗛dà lián bù qiān145，大勇不忮dà yǒng bú zhì。道昭而不道dào zhāo ér bú dào，言辩而不及yán biàn ér bù jí，仁常而不成rén cháng ér bù chéng，廉清而不信lián qīng ér bú xìn，勇忮而不成yǒng zhì ér bù chéng。五者园而几向方矣wǔ zhě yuán ér jī xiàng fāng yǐ！故知止其所不知gù zhī zhǐ qí suǒ bù zhī，至矣zhì yǐ。孰知不言之辩shú zhī bù yán zhī biàn，不道之道bú dào zhī dào？若有能知ruò yǒu néng zhī，此之谓天府cǐ zhī wèi tiān fǔ。注焉而不满zhù yān ér bù mǎn，酌焉而不竭zhuó yān ér bù jié，而不知其所由来ér bù zhī qí suǒ yóu lái，此之谓葆光cǐ zhī wèi bǎo guāng。

故昔者尧问于舜曰gù xī zhě yáo wèn yú shùn yuē：“我欲伐宗wǒ yù fá zōng、脍kuài、胥敖xū áo，南面而不释然nán miàn ér bú shì rán。其故何也qí gù hé yě？”舜曰shùn yuē：“夫三子者fú sān zǐ zhě，犹存乎蓬艾之间yóu cún hū péng ài zhī jiān。若不释然何哉ruò bú shì rán hé zāi？昔者十日并出xī zhě shí rì bìng chū，万物皆照wàn wù jiē zhào，而況德之进乎日者乎ér kuàng dé zhī jìn hū rì zhě hū！”齧缺问乎王倪曰niè quē wèn hū wáng ní yuē：

“子知物之所同是乎zǐ zhī wù zhī suǒ tóng shì hū？”曰yuē：“吾恶乎知之wú wū hū zhī zhī！”“子知子之所不知邪zǐ zhī zǐ zhī suǒ bù zhī yé？”曰yuē：“吾恶乎知之wú wū hū zhī zhī！”“然则物无知邪rán zé wù wú zhī yé？”曰yuē：“吾恶乎知之wú wū hū zhī zhī！虽然suī rán，尝试言之cháng shì yán zhī：庸讵知吾所谓知之yōng jù zhī wú suǒ wèi zhī zhī，非不知邪fēi bù zhī yé？庸讵知吾所谓不知之yōng jù zhī wú suǒ wèi bù zhī zhī，非知邪fēi zhī yé？且吾尝试问乎女qiě wú cháng shì wèn hū rǔ汝：民湿寝则腰疾偏死mín shī qǐn zé yāo jí piān sǐ，鰌qiū鳅然乎哉rán hū zāi？木处则惴慄恂惧mù chù zé zhuì lì xún jù，猨yuán猿猴然乎哉hóu rán hū zāi？三者孰知正处sān zhě shú zhī zhèng chù？民食刍豢mín shí chú huàn，麋鹿食荐mí lù shí jiàn，蝍蛆jí jū146甘带gān dài，鸱鸦耆嗜鼠chī yā shì shǔ，四者孰知正味sì zhě shú zhī zhèng wèi？猨yuán猿猵狙以为雌piàn jū yǐ wéi cí，麋与鹿交mí yǔ lù jiāo，鳅与鱼游qiū yǔ yú yóu。毛嫱丽姬máo qiáng lì jī，人之所美也rén zhī suǒ měi yě，鱼见之深入yú jiàn zhī shēn rù，鸟见之高飞niǎo jiàn zhī gāo fēi，麋鹿见之决骤mí lù jiàn zhī jué zhòu，四者孰知天下之正色哉sì zhě shú zhī tiān xià zhī zhèng sè zāi？自我观之zì wǒ guān zhī，仁义之端rén yì zhī duān，是非之塗shì fēi zhī tú，樊然淆乱fán rán xiáo luàn，吾恶能知其辩wú wū néng zhī qí biàn！”齧缺曰niè quē yuē：“子不知利害zǐ bù zhī lì hài，则至人固不知利害乎zé zhì rén gù bù zhī lì hài hū？”王倪曰wáng ní yuē：“至人神矣zhì rén shén yǐ！大泽焚而不能热dà zé fén ér bù néng rè；河汉沍而不能寒hé hàn hù ér bù néng hán；疾雷破山jí léi pò shān、风振海fēng zhèn hǎi，而不能惊ér bù néng jīng。若然者ruò rán zhě，乘云气chéng yún qì，骑日月qí rì yuè，而游乎四海之外ér yóu hū sì hǎi zhī wài。死生无变于己sǐ shēng wú biàn yú jǐ，而況利害之端乎ér kuàng lì hài zhī duān hū！”

瞿鹊子问乎长梧子曰qú què zǐ wèn hū cháng wú zǐ yuē：“吾闻诸夫子wú wén zhū fū zǐ：圣人不从事于务shèng rén bù cóng shì yú wù，不就利bú jiù lì，不违害bù wéi hài，不喜求bù xǐ qiú，不缘道bù yuán dào，无谓有谓wú wèi yǒu wèi，有谓无谓yǒu wèi wú wèi，而游乎尘垢之外ér yóu hū chén gòu zhī wài。夫子以为孟浪之言fū zǐ yǐ wéi mèng làng zhī yán，而我以为妙道之行也ér wǒ yǐ wéi miào dào zhī xíng yě。吾子以为奚若wú zǐ yǐ wéi xī ruò？”长梧子曰cháng wú zǐ yuē：“是皇帝之所听荧也shì huáng dì zhī suǒ tīng yíng yě，而丘也何足以知之ér qiū yě hé zú yǐ zhī zhī！且女汝亦大qiě rǔ yì tài147早计zǎo jì，见卵而求时夜jiàn luǎn ér qiú shí yè，见弹而求鸮炙jiàn dàn ér qiú xiāo zhì。予尝为女汝妄言之yú cháng wèi rǔ wàng yán zhī，女rǔ汝以妄听之奚yǐ wàng tīng zhī xī？旁bàng148日月rì yuè，挟宇宙xié yǔ zhòu，为其脗合wèi qí wěn hé，置其滑zhì qí gǔ149涽hūn，以隶相尊yǐ lì xiāng zūn。众人役役zhòng rén yì yì，圣人愚芚shèng rén yú chūn，参万岁而一成纯cān wàn suì ér yī chéng chún。

万物尽然wàn wù jìn rán，而以是相蕴ér yǐ shì xiāng yùn。予恶乎知说悦生之非惑邪yú wū hū zhī yuè shēng zhī fēi huò yé！予恶乎知恶死之非弱丧而不知归者邪yú wū hū zhī wù sǐ zhī fēi ruò sàng ér bù zhī guī zhě yé！丽之姬lì zhī jī，艾封人之子也ài fēng rén zhī zǐ yě。晋国之始得之jìn guó zhī shǐ dé zhī，涕泣沾襟tì qì zhān jīn。及其至于王所jí qí zhì yú wáng suǒ，与王同筐yǔ wáng tóng kuāng150床chuáng，食刍豢shí chú huàn，而后悔其泣也ér hòu huǐ qí qì yě。予恶乎知夫死者不悔其始之蕲祈生乎yú wū hū zhī fú sǐ zhě bù huǐ qí shǐ zhī qí shēng hū？梦饮酒者mèng yǐn jiǔ zhě，旦而哭泣dàn ér kū qì；梦哭泣者mèng kū qì zhě，旦而田猎dàn ér tián liè。方其梦也fāng qí mèng yě，不知其梦也bù zhī qí mèng yě。梦之中mèng zhī zhōng，又占其梦焉yòu zhān qí mèng yān，觉而后知其梦也jué ér hòu zhī qí mèng yě。且有大觉qiě yǒu dà jué，而后知此其大梦也ér hòu zhī cǐ qí dà mèng yě，而愚者自以为觉ér yú zhě zì yǐ wéi jué，窃窃然知之qiè qiè rán zhī zhī。君乎牧乎jūn hū mù hū，固哉gù zāi！丘也与女汝皆梦也qiū yě yǔ rǔ jiē mèng yě，予谓女汝梦yú wèi rǔ mèng，亦梦也yì mèng yě。是其言也shì qí yán yě，其名为吊诡qí míng wéi diào guǐ。万世之后wàn shì zhī hòu，而一遇大圣ér yí yù dà shèng，知其解者zhī qí jiě zhě，是旦暮遇之也shì dàn mù yù zhī yě。既使我与若辩矣jì shǐ wǒ yǔ ruò biàn yǐ，若胜我ruò shèng wǒ，我不若胜wǒ bú ruò shèng，若果是也ruò guǒ shì yě，我果非也邪wǒ guǒ fēi yě yé？我胜若wǒ shèng ruò，若不吾胜ruò bù wú shèng，我果是也wǒ guǒ shì yě，而果非也邪ér guǒ fēi yě yé？其或是也qí huò shì yě？其或非也邪qí huò fēi yě yé？其俱是也qí jù shì yě？其俱非也邪qí jù fēi yě yé？我与若不能相知也wǒ yǔ ruò bù néng xiāng zhī yě，则人固受其黮zé rén gù shòu qí dǎn151闇àn。吾谁使正之wú shuí shǐ zhèng zhī？使同乎若者正之shǐ tóng hū ruò zhě zhèng zhī，既与若同矣jì yǔ ruò tóng yǐ，恶能正之wū néng zhèng zhī？

使同乎我者正之shǐ tóng hū wǒ zhě zhèng zhī，既同乎我矣jì tóng hū wǒ yǐ，恶能正之wū néng zhèng zhī？使异乎我与若者正之shǐ yì hū wǒ yǔ ruò zhě zhèng zhī，既异乎我与若矣jì yì hū wǒ yǔ ruò yǐ，恶能正之wū néng zhèng zhī？使同乎我与若者正之shǐ tóng hū wǒ yǔ ruò zhě zhèng zhī，既同乎我与若矣jì tóng hū wǒ yǔ ruò yǐ，恶能正之wū néng zhèng zhī？然则我与若与人俱不能相知也rán zé wǒ yǔ ruò yǔ rén jù bù néng xiāng zhī yě，而待彼也邪ér dài bǐ yě yé？何谓和之以天倪hé wèi hé zhī yǐ tiān ní？曰yuē：是不是shì bú shì，然不然rán bù rán。是若果是也shì ruò guǒ shì yě，则是之异乎不是也zé shì zhī yì hū bú shì yě，亦无辩yì wú biàn；然若果然也rán ruò guǒ rán yě，则然之异乎不然也zé rán zhī yì hū bù rán yě，亦无辩yì wú biàn。化声之相待huà shēng zhī xiāng dài，若其不相待ruò qí bù xiāng dài。和之以天倪hé zhī yǐ tiān ní，因之以曼衍yīn zhī yǐ màn yǎn，所以穷年也suǒ yǐ qióng nián yě。忘年忘义wàng nián wàng yì，振于无竟zhèn yú wú jìng152，故寓诸无竟gù yù zhū wú jìng。”

罔两问景wǎng liǎng wèn yǐng153曰yuē：“曩子行nǎng zǐ xíng，今子止jīn zǐ zhǐ；曩子坐nǎng zǐ zuò，今子起jīn zǐ qǐ。何其无特操与hé qí wú tè cāo yú？”景曰yǐng yuē：“吾有待而然者邪wú yǒu dài ér rán zhě yé？吾所待wú suǒ dài，又有待而然者邪yòu yǒu dài ér rán zhě yé？吾待蛇蚹蜩翼邪wú dài shé fù tiáo yì yé？恶识所以然wū shí suǒ yǐ rán！恶识所以不然wū shí suǒ yǐ bù rán！”

昔者庄周梦为胡蝴蝶xī zhě zhuāng zhōu mèng wéi hú dié，栩栩然胡蝴蝶也xǔ xǔ rán hú dié yě，自喻适志与zì yù shì zhì yú！不知周也bù zhī zhōu yě。俄然觉é rán jué，则蘧蘧然周也zé qú qú rán zhōu yě。不知周之梦为胡蝴蝶与bù zhī zhōu zhī mèng wéi hú dié yú，胡hú蝴蝶之梦为周与dié zhī mèng wéi zhōu yú？周与胡蝴蝶zhōu yǔ hú dié，则必有分矣zé bì yǒu fēn yǐ。此之谓物化cǐ zhī wèi wù huà。

养生主第三yǎng shēng zhǔ dì sān

吾生也有涯wú shēng yě yǒu yá，而知智也无涯ér zhì yě wú yá。以有涯随无涯yǐ yǒu yá suí wú yá，殆已dài yǐ！已而为知智者yǐ ér wéi zhì zhě，殆而已矣dài ér yǐ yǐ。为善无近名wéi shàn wú jìn míng，为恶无近刑wéi è wú jìn xíng，缘督以为经yuán dū yǐ wéi jīng，可以保身kě yǐ bǎo shēn，可以全生kě yǐ quán shēng，可以养亲kě yǐ yǎng qīn，可以尽年kě yǐ jìn nián。

庖丁为文惠君解牛páo dīng wèi wén huì jūn jiě niú，手之所触shǒu zhī suǒ chù，肩之所倚jiān zhī suǒ yǐ，足之所履zú zhī suǒ lǚ，膝之所倚xī zhī suǒ yǐ，砉然响然xū rán xiǎng rán，奏刀騞然zòu dāo huō rán，莫不中音mò bú zhòng yīn。合于桑林之舞hé yú sāng lín zhī wǔ，乃中经首之会nǎi zhòng jīng shǒu zhī huì。文惠君曰wén huì jūn yuē：“譆xī，善哉shàn zāi！技盍至此乎jì hé zhì cǐ hū？”庖丁释刀对曰páo dīng shì dāo duì yuē：“臣之所好者chén zhī suǒ hào zhě，道也dào yě，进乎技矣jìn hū jì yǐ。始臣之解牛之时shǐ chén zhī jiě niú zhī shí，所见无非牛者suǒ jiàn wú fēi niú zhě；三年之后sān nián zhī hòu，未尝见全牛也wèi cháng jiàn quán niú yě；方今之时fāng jīn zhī shí，臣以神遇chén yǐ shén yù，而不以目视ér bù yǐ mù shì，官知止而神欲行guān zhī zhǐ ér shén yù xíng。依乎天理yī hū tiān lǐ，批大郤pī dà xì，导大窾dǎo dà kuǎn，因其固然yīn qí gù rán。技经肯綮之未尝jì jīng kěn qìng zhī wèi cháng，而況大軱乎ér kuàng dà gū hū！良庖岁更刀liáng páo suì gēng dāo，割也gē yě；族庖月更刀zú páo yuè gēng dāo，折也zhé yě。今臣之刀十九年矣jīn chén zhī dāo shí jiǔ nián yǐ，所解数千牛矣suǒ jiě shù qiān niú yǐ，而刀刃若新发于硎ér dāo rèn ruò xīn fā yú xíng。彼节者有间bǐ jié zhě yǒu jiàn，而刀刃者无厚ér dāo rèn zhě wú hòu，以无厚入有间yǐ wú hòu rù yǒu jiàn，恢恢乎huī huī hū，其于游刃qí yú yóu rèn，必有馀地矣bì yǒu yú dì yǐ。是以十九年而刀刃若新发于硎shì yǐ shí jiǔ nián ér dāo rèn ruò xīn fā yú xíng。虽然suī rán，每至于族měi zhì yú zú，吾见其难为wú jiàn qí nán wéi，怵然为戒chù rán wéi jiè，视为止shì wéi zhǐ，行为迟xíng wéi chí，动刀甚微dòng dāo shèn wēi，謋然已解huò rán yǐ jiě，如土委地rú tǔ wěi dì。提刀而立tí dāo ér lì，为之四顾wèi zhī sì gù，为之踌躇满志wèi zhī chóu chú mǎn zhì，善刀而藏之shàn dāo ér cáng zhī。”文惠君曰wén huì jūn yuē：“善哉shàn zāi！吾闻庖丁之言wú wén páo dīng zhī yán，得养生焉dé yǎng shēng yān。”

公文轩见右师而惊曰gōng wén xuān jiàn yòu shī ér jīng yuē：“是何人也shì hé rén yě？恶乎介也wū hū jiè yě，天与tiān yú，其人与qí rén yú？”曰yuē：“天也tiān yě，非人也fēi rén yě。天之生是使独也tiān zhī shēng shì shǐ dú yě，人之貌有与也rén zhī mào yǒu yǔ yě。以是知其天也yǐ shì zhī qí tiān yě，非人也fēi rén yě。”

泽雉十步一啄zé zhì shí bù yì zhuó，百步一饮bǎi bù yì yǐn，不蕲祈畜乎樊中bù qí xù hū fán zhōng。神虽王shén suī wàng，不善也bú shàn yě。

老聃死lǎo dān sǐ，秦失qín shī154吊之diào zhī，三号而出sān háo ér chū。弟子曰dì zǐ yuē：“非夫子之友邪fēi fū zǐ zhī yǒu yé？”曰yuē：“然rán。”“然则吊焉若此可乎rán zé diào yān ruò cǐ kě hū？”曰yuē：“然rán。始也吾以为其人也shǐ yě wú yǐ wéi qí rén yě，而今非也ér jīn fēi yě。向吾入而吊焉xiàng wú rù ér diào yān，有老者哭之yǒu lǎo zhě kū zhī，如哭其子rú kū qí zǐ；少者哭之shào zhě kū zhī，如哭其母rú kū qí mǔ。彼其所以会之bǐ qí suǒ yǐ huì zhī，必有不蕲祈言而言bì yǒu bù qí yán ér yán，不蕲祈哭而哭者bù qí kū ér kū zhě。是遁天倍情shì dùn tiān bèi qíng，忘其所受wàng qí suǒ shòu，古者谓之遁天之刑gǔ zhě wèi zhī dùn tiān zhī xíng。适来夫子时也shì lái fū zǐ shí yě，适去夫子顺也shì qù fū zǐ shùn yě。安时而处顺ān shí ér chǔ shùn，哀乐不能入也āi lè bù néng rù yě，古者谓是帝之县解gǔ zhě wèi shì dì zhī xuán jiě。”

指穷于为薪zhǐ qióng yú wéi xīn，火传也huǒ chuán yě，不知其尽也bù zhī qí jìn yě。

人间世第四rén jiān shì dì sì

颜回见仲尼yán huí jiàn zhòng ní，请行qǐng xíng。曰yuē：“奚之xī zhī？”曰yuē：“将之卫jiāng zhī wèi。”曰yuē：“奚为焉xī wéi yān？”曰yuē：“回闻卫君huí wén wèi jūn，其年壮qí nián zhuàng，其行独qí xíng dú。轻用其国qīng yòng qí guó，而不见其过ér bú jiàn qí guò。轻用民死qīng yòng mín sǐ，死者以国量乎泽若蕉sǐ zhě yǐ guó liáng hū zé ruò qiáo樵155，民其无如矣mín qí wú rú yǐ。回尝闻之夫子曰huí cháng wén zhī fū zǐ yuē，‘治国去之zhì guó qù zhī，乱国就之luàn guó jiù zhī。医门多疾yī mén duō jí。’愿以所闻思其则yuàn yǐ suǒ wén sī qí zé，庶几其国有瘳乎shù jī qí guó yǒu chōu hū！”仲尼曰zhòng ní yuē：“譆xī，若殆往而刑耳ruò dài wǎng ér xíng ěr！夫道不欲杂fú dào bú yù zá，杂则多zá zé duō，多则扰duō zé rǎo，扰则忧rǎo zé yōu，忧而不救yōu ér bú jiù。古之至人gǔ zhī zhì rén，先存诸己xiān cún zhū jǐ，而后存诸人ér hòu cún zhū rén。所存于己者未定suǒ cún yú jǐ zhě wèi dìng，何暇至于暴人之所行hé xiá zhì yú bào rén zhī suǒ xíng！且若亦知夫德之所荡qiě ruò yì zhī fú dé zhī suǒ dàng，而知智之所为出乎哉ér zhì zhī suǒ wéi chū hū zāi？德荡乎名dé dàng hū míng，知zhì智出乎争chū hū zhēng。名也者相札míng yě zhě xiāng zhá156也yě，知zhì智也者争之器也yě zhě zhēng zhī qì yě。二者凶器èr zhě xiōng qì，非所以尽行也fēi suǒ yǐ jìn xíng yě。且德厚信矼qiě dé hòu xìn kòng157，未达人气wèi dá rén qì；名闻不争míng wén bù zhēng，未达人心wèi dá rén xīn。而强以仁义绳墨之言ér qiǎng yǐ rén yì shéng mò zhī yán，术暴人之前者shù bào rén zhī qián zhě，是以人恶有其美也shì yǐ rén wù yǒu qí měi yě，命之曰菑人mìng zhī yuē zāi rén。菑人者人必反菑之zāi rén zhě rén bì fǎn zāi zhī。若殆为人菑夫ruò dài wéi rén zāi fú！且苟为悦贤而恶不肖qiě gǒu wéi yuè xián ér wù bú xiào，恶用而求有以异wū yòng ér qiú yǒu yǐ yì？若唯无诏ruò wéi wú zhào，王公必将乘人wáng gōng bì jiāng chéng rén，而斗其捷ér dòu qí jié。而目将荧之ér mù jiāng yíng zhī，而色将平之ér sè jiāng píng zhī，口将营之kǒu jiāng yíng zhī，容将形之róng jiāng xíng zhī，心且成之xīn qiě chéng zhī。是以火救火shì yǐ huǒ jiù huǒ，以水救水yǐ shuǐ jiù shuǐ，名之曰益多míng zhī yuē yì duō，顺始无穷shùn shǐ wú qióng。若殆以不信厚言ruò dài yǐ bú xìn hòu yán，必死于暴人之前矣bì sǐ yú bào rén zhī qián yǐ！且昔者桀杀关龙逢qiě xī zhě jié shā guān lóng páng，纣杀王子比干zhòu shā wáng zǐ bǐ gān，是皆修其身shì jiē xiū qí shēn，以下伛拊人之民yǐ xià yǔ fǔ rén zhī mín，以下拂其上者也yǐ xià fú qí shàng zhě yě，故其君因其修以挤之gù qí jūn yīn qí xiū yǐ jǐ zhī。是好名者也shì hào míng zhě yě。昔者尧攻丛枝xī zhě yáo gōng cóng zhī、胥敖xū áo，禹攻有扈yǔ gōng yǒu hù。国为虚厉guó wéi xū lì，身为刑戮shēn wéi xíng lù，其用兵不止qí yòng bīng bù zhǐ，其求实无已qí qiú shí wú yǐ。是皆求名实者也shì jiē qiú míng shí zhě yě，而独不闻之乎ér dú bù wén zhī hū？名实者míng shí zhě，圣人之所不能胜也shèng rén zhī suǒ bù néng shèng yě，而況若乎ér kuàng ruò hū！虽然suī rán，若必有以也ruò bì yǒu yǐ yě，尝以语我来cháng yǐ yù wǒ lái。”颜回曰yán huí yuē：“端而虚duān ér xū，勉而一miǎn ér yī，则可乎zé kě hū？”曰yuē：“恶wū！恶可wū kě！夫以阳为充孔扬fú yǐ yáng wèi chōng kǒng yáng，采色不定cǎi sè bú dìng，常人之所不违cháng rén zhī suǒ bù wéi，因案人之所感yīn àn rén zhī suǒ gǎn，以求容与其心yǐ qiú róng yǔ qí xīn。名之曰日渐之德不成míng zhī yuē rì jiàn zhī dé bù chéng，而況大德乎ér kuàng dà dé hū！将执而不化jiāng zhí ér bú huà，外合而内不訾wài hé ér nèi bù zǐ，其庸讵可乎qí yōng jù kě hū！”“然则我内直而外曲rán zé wǒ nèi zhí ér wài qū，成而上比chéng ér shàng bǐ。内直者与天为徒nèi zhí zhě yǔ tiān wéi tú。与天为徒者yǔ tiān wéi tú zhě，知天子之与己zhī tiān zǐ zhī yǔ jǐ，皆天之所子jiē tiān zhī suǒ zǐ，而独以己言蕲祈乎而人善之ér dú yǐ jǐ yán qí hū ér rén shàn zhī，蕲qí祈乎而人不善之邪hū ér rén bú shàn zhī yé？若然者ruò rán zhě，人谓之童子rén wèi zhī tóng zǐ，是之谓与天为徒shì zhī wèi yǔ tiān wéi tú。外曲者wài qū zhě，与人之为徒也yǔ rén zhī wéi tú yě。擎跽曲拳qíng jì qū quán，人臣之礼也rén chén zhī lǐ yě。人皆为之rén jiē wéi zhī，吾敢不为邪wú gǎn bù wéi yé？为人之所为者wéi rén zhī suǒ wéi zhě，人亦无疵焉rén yì wú cī yān，是之谓与人为徒shì zhī wèi yǔ rén wéi tú。成而上比者chéng ér shàng bǐ zhě，与古为徒yǔ gǔ wéi tú。其言虽教qí yán suī jiào，谪之实也zhé zhī shí yě，古之有也gǔ zhī yǒu yě，非吾有也fēi wú yǒu yě。若然者ruò rán zhě，虽直而不病suī zhí ér bú bìng。是之谓与古为徒shì zhī wèi yǔ gǔ wéi tú。若是则可乎ruò shì zé kě hū？”仲尼曰zhòng ní yuē：“恶wū！恶可wū kě！大多政tài duō zhèng，法而不谍fǎ ér bù dié。虽固亦无罪suī gù yì wú zuì。虽然suī rán，止是耳矣zhǐ shì ěr yǐ，夫胡可以及化fú hú kě yǐ jí huà！犹师心者也yóu shī xīn zhě yě。”颜回曰yán huí yuē：“吾无以进矣wú wú yǐ jìn yǐ，敢问其方gǎn wèn qí fāng。”仲尼曰zhòng ní yuē：“斋zhāi，吾将语若wú jiāng yù ruò。有而为之yǒu ér wéi zhī，其易邪qí yì yé？易之者皞天不宜yì zhī zhě hào tiān bù yí。”颜回曰yán huí yuē：“回之家贫huí zhī jiā pín，唯不饮酒不茹荤者数月矣wéi bù yǐn jiǔ bù rú hūn zhě shù yuè yǐ。如此则可以为斋乎rú cǐ zé kě yǐ wéi zhāi hū？”曰yuē：“是祭祀之斋shì jì sì zhī zhāi，非心斋也fēi xīn zhāi yě。”回曰huí yuē：“敢问心斋gǎn wèn xīn zhāi。”仲尼曰zhòng ní yuē：“若一志ruò yí zhì，无听之以耳wú tīng zhī yǐ ěr，而听之以心ér tīng zhī yǐ xīn；无听之以心wú tīng zhī yǐ xīn，而听之以气ér tīng zhī yǐ qì。听止于耳tīng zhǐ yú ěr，心止于符xīn zhǐ yú fú。气也者qì yě zhě，虚而待物者也xū ér dài wù zhě yě。唯道集虚wéi dào jí xū。虚者心斋也xū zhě xīn zhāi yě。”颜回曰yán huí yuē：“回之未始得使huí zhī wèi shǐ dé shǐ，实自回也shí zì huí yě；得使之也dé shǐ zhī yě，未始有回也wèi shǐ yǒu huí yě，可谓虚乎kě wèi xū hū？”夫子曰fū zǐ yuē：“尽矣jìn yǐ！吾语若wú yù ruò：若能入游其樊ruò néng rù yóu qí fán，而无感其名ér wú gǎn qí míng，入则鸣rù zé míng，不入则止bú rù zé zhǐ。无门无毒wú mén wú dū督158，一宅而寓于不得已yì zhái ér yù yú bù dé yǐ，则几矣zé jī yǐ。绝迹易jué jì yì，无行地难wú xíng dì nán。为人使易以伪wéi rén shǐ yì yǐ wěi，为天使难以伪wéi tiān shǐ nán yǐ wěi。闻以有翼飞者矣wén yǐ yǒu yì fēi zhě yǐ，未闻以无翼飞者也wèi wén yǐ wú yì fēi zhě yě；闻以有知智知者矣wén yǐ yǒu zhì zhī zhě yǐ，未闻以无知智知者也wèi wén yǐ wú zhì zhī zhě yě。瞻彼阕zhān bǐ què159者zhě，虚室生白xū shì shēng bái，吉祥止止jí xiáng zhǐ zhǐ160。夫且不止fú qiě bù zhǐ，是之谓坐驰shì zhī wèi zuò chí。夫徇耳目内通fú xùn ěr mù nèi tōng，而外于心知ér wài yú xīn zhì智，鬼神将来舍guǐ shén jiāng lái shè，而況人乎ér kuàng rén hū！是万物之化也shì wàn wù zhī huà yě，禹yǔ、舜之所纽也shùn zhī suǒ niǔ yě，伏戏fú xī羲、几蘧之所行终jī qú zhī suǒ xíng zhōng，而況散焉者乎ér kuàng sàn yān zhě hū！”

叶公子高将使于齐shè gōng zǐ gāo jiāng shǐ yú qí，问于仲尼曰wèn yú zhòng ní yuē：“王使诸梁也甚重wáng shǐ zhū liáng yě shèn zhòng。齐之待使者qí zhī dài shǐ zhě，盖将甚敬gài jiāng shèn jìng，而不急ér bù jí。匹夫犹未可动pǐ fū yóu wèi kě dòng，而況诸侯乎ér kuàng zhū hóu hū！吾甚慄之wú shèn lì zhī。子常语诸梁也zǐ cháng yù zhū liáng yě，曰yuē，‘凡事若小若大fán shì ruò xiǎo ruò dà，寡不道以懽guǎ bú dào yǐ huàn161成chéng。事若不成shì ruò bù chéng，则必有人道之患zé bì yǒu rén dào zhī huàn；事若成shì ruò chéng，则必有阴阳之患zé bì yǒu yīn yáng zhī huàn。若成若不成ruò chéng ruò bù chéng，而后无患者ér hòu wú huàn zhě，唯有德者能之wéi yǒu dé zhě néng zhī。’吾食也执粗而不臧wú shí yě zhí cū ér bù zāng，爨无欲清之人cuàn wú yù qīng zhī rén。今吾朝受命而夕饮冰jīn wú zhāo shòu mìng ér xī yǐn bīng，我其内热与wǒ qí nèi rè yú！吾未至乎事之情wú wèi zhì hū shì zhī qíng，而既有阴阳之患矣ér jì yǒu yīn yáng zhī huàn yǐ！事若不成shì ruò bù chéng，必有人道之患bì yǒu rén dào zhī huàn，是两也shì liǎng yě。为人臣者wéi rén chén zhě，不足以任之bù zú yǐ rèn zhī，子其有以语我来zǐ qí yǒu yǐ yù wǒ lái！”仲尼曰zhòng ní yuē：“天下有大戒二tiān xià yǒu dà jiè èr：其一qí yī162命也mìng yě；其一义也qí yī yì yě。子之爱亲命也zǐ zhī ài qīn mìng yě，不可解于心bù kě jiě yú xīn；臣之事君义也chén zhī shì jūn yì yě，无适而非君也wú shì ér fēi jūn yě，无所逃于天地之间wú suǒ táo yú tiān dì zhī jiān。是之谓大戒shì zhī wèi dà jiè。是以夫事其亲者shì yǐ fú shì qí qīn zhě，不择地而安之bù zé dì ér ān zhī，孝之至也xiào zhī zhì yě；夫事其君者fú shì qí jūn zhě，不择事而安之bù zé shì ér ān zhī，忠之盛也zhōng zhī shèng yě；自事其心者zì shì qí xīn zhě，哀乐不易施乎前āi lè bú yì shī hū qián。知其不可奈何zhī qí bù kě nài hé，而安之若命ér ān zhī ruò mìng，德之至也dé zhī zhì yě。为人臣子者wéi rén chén zǐ zhě，固有所不得已gù yǒu suǒ bù dé yǐ。行事之情xíng shì zhī qíng，而忘其身ér wàng qí shēn，何暇至于悦生而恶死hé xiá zhì yú yuè shēng ér wù sǐ！夫子其行可矣fū zǐ qí xíng kě yǐ！mǒu请复以所闻qǐng fù yǐ suǒ wén：凡交fán jiāo，近则必相靡以信jìn zé bì xiāng mǐ yǐ xìn，远则必忠之以言yuǎn zé bì zhōng zhī yǐ yán。言必或传之yán bì huò chuán zhī。夫传两喜两怒之言fú chuán liǎng xǐ liǎng nù zhī yán，天下之难者也tiān xià zhī nán zhě yě。夫两喜必多溢美之言fú liǎng xǐ bì duō yì měi zhī yán，两怒必多溢恶之言liǎng nù bì duō yì è zhī yán。

凡溢之类妄fán yì zhī lèi wàng，妄则其信之也莫wàng zé qí xìn zhī yě mò，莫则传言者殃mò zé chuán yán zhě yāng。故法言曰gù fǎ yán yuē，‘传其常情chuán qí cháng qíng，无传其溢言wú chuán qí yì yán，则几乎全zé jī hū quán。’且以巧斗力者qiě yǐ qiǎo dòu lì zhě，始乎阳shǐ hū yáng，常卒乎阴cháng zú hū yīn，大tài163至则多奇巧zhì zé duō qí qiǎo；以礼饮酒者yǐ lǐ yǐn jiǔ zhě，始乎治shǐ hū zhì，常卒乎乱cháng zú hū luàn，大至则多奇乐tài zhì zé duō qí lè。凡事亦然fán shì yì rán，始乎谅shǐ hū liàng，常卒乎鄙cháng zú hū bǐ；其作始也简qí zuò shǐ yě jiǎn，其将毕也必巨qí jiāng bì yě bì jù。夫言者风波也fú yán zhě fēng bō yě，行者实丧也xíng zhě shí sàng yě。风波易以动fēng bō yì yǐ dòng，实丧易以危shí sàng yì yǐ wēi。故忿设无由gù fèn shè wú yóu，巧言偏辞qiǎo yán piān cí。兽死不择音shòu sǐ bù zé yīn，气息茀qì xī bó164然rán，于是并生心厉yú shì bìng shēng xīn lì。剋核大至kè hé tài zhì，则必有不肖之心应之zé bì yǒu bú xiào zhī xīn yìng zhī，而不知其然也ér bù zhī qí rán yě。苟为不知其然也gǒu wéi bù zhī qí rán yě，孰知其所终shú zhī qí suǒ zhōng！故法言曰gù fǎ yán yuē，‘无迁令wú qiān lìng，无劝成wú quàn chéng。过度益也guò dù yì yě。’迁令劝成殆事qiān lìng quàn chéng dài shì。美成在久měi chéng zài jiǔ，恶成不及改wù chéng bù jí gǎi，可不慎与kě bú shèn yú！且夫乘物以游心qiě fú chéng wù yǐ yóu xīn，讬不得已以养中tuō bù dé yǐ yǐ yǎng zhōng，至矣zhì yǐ。何作为报也hé zuò wéi bào yě！莫若为致命mò ruò wéi zhì mìng，此其难者cǐ qí nán zhě。”颜阖将傅卫灵公大子yán hé jiāng fù wèi líng gōng tài zǐ，而问于蘧伯玉曰ér wèn yú qú bó yù yuē：“有人于此yǒu rén yú cǐ，其德天杀qí dé tiān shā。与之为无方yǔ zhī wéi wú fāng，则危吾国zé wēi wú guó；与之为有方yǔ zhī wéi yǒu fāng，则危吾身zé wēi wú shēn。其知智适足以知人之过qí zhì shì zú yǐ zhī rén zhī guò，而不知其所以过ér bù zhī qí suǒ yǐ guò。若然者ruò rán zhě，吾奈之何wú nài zhī hé？”蘧伯玉曰qú bó yù yuē：“善哉问乎shàn zāi wèn hū！戒之慎之jiè zhī shèn zhī，正女汝身也哉zhèng rǔ shēn yě zāi！形莫若就xíng mò ruò jiù，心莫若和xīn mò ruò hé。虽然suī rán，之二者有患zhī èr zhě yǒu huàn。就不欲入jiù bú yù rù，和不欲出hé bú yù chū。形就而入xíng jiù ér rù，且为颠为灭qiě wéi diān wéi miè，为崩为蹶wéi bēng wéi jué；心和而出xīn hé ér chū，且为声为名qiě wéi shēng wéi míng，为妖为孽wéi yāo wéi niè。彼且为婴儿bǐ qiě wéi yīng ér，亦与之为婴儿yì yǔ zhī wéi yīng ér；彼且为无町bǐ qiě wéi wú tǐng165畦qí，亦与之为无町畦yì yǔ zhī wéi wú tǐng qí；彼且为无崖bǐ qiě wéi wú yá，亦与之为无崖yì yǔ zhī wéi wú yá。达之入于无疵dá zhī rù yú wú cī。汝不知夫螳蜋乎rǔ bù zhī fú táng láng hū？怒其臂以当车辙nù qí bì yǐ dāng chē zhé，不知其不胜任也bù zhī qí bú shèng rèn yě，是其才之美者也shì qí cái zhī měi zhě yě。戒之慎之jiè zhī shèn zhī！积伐而美者以犯之jī fá ér měi zhě yǐ fàn zhī，几矣jī yǐ。汝不知夫养虎者乎rǔ bù zhī fú yǎng hǔ zhě hū？不敢以生物与之bù gǎn yǐ shēng wù yǔ zhī，为其杀之之怒也wèi qí shā zhī zhī nù yě；不敢以全物与之bù gǎn yǐ quán wù yǔ zhī，为其决之之怒也wèi qí jué zhī zhī nù yě。时其饥饱shí qí jī bǎo，达其怒心dá qí nù xīn。虎之与人异类hǔ zhī yǔ rén yì lèi，而媚养己者顺也ér mèi yǎng jǐ zhě shùn yě，故其杀者逆也gù qí shā zhě nì yě。夫爱马者fú ài mǎ zhě，以筐盛矢yǐ kuāng chéng shǐ屎，以蜄蜃盛溺yǐ shèn chéng niào。适有蚉蚊蝱虻仆缘shì yǒu wén méng pú yuán，而拊之不时ér fǔ zhī bù shí，则缺衔毁首碎胸zé quē xián huǐ shǒu suì xiōng。意有所至yì yǒu suǒ zhì，而爱有所亡ér ài yǒu suǒ wáng。可不慎邪kě bú shèn yé？”

匠石之齐jiàng shí zhī qí，至于曲辕zhì yú qū yuán，见栎社树jiàn lì shè shù。其大蔽数千牛qí dà bì shù qiān niú，絜之百围xié zhī bǎi wéi，其高临山十仞qí gāo lín shān shí rèn，而后有枝ér hòu yǒu zhī，其可以为舟者qí kě yǐ wéi zhōu zhě，旁páng166十数shí shù。观者如市guān zhě rú shì，匠伯不顾jiàng bó bú gù，遂行不辍suì xíng bú chuò。弟子厌观之dì zǐ yàn guān zhī，走及匠石zǒu jí jiàng shí，曰yuē：“自吾执斧斤zì wú zhí fǔ jīn，以随夫子yǐ suí fū zǐ，未尝见材如此其美也wèi cháng jiàn cái rú cǐ qí měi yě。先生不肯视xiān shēng bù kěn shì，行不辍xíng bú chuò，何邪hé yé？”曰yuē：“已矣yǐ yǐ，勿言之矣wù yán zhī yǐ！散木也sǎn mù yě。以为舟则沉yǐ wéi zhōu zé chén，以为棺椁则速腐yǐ wéi guān guǒ zé sù fǔ，以为器则速毁yǐ wéi qì zé sù huǐ，以为门户则液樠yǐ wéi mén hù zé yè mán，以为柱则蠹yǐ wéi zhù zé dù，是不材之木也shì bù cái zhī mù yě。无所可用wú suǒ kě yòng，故能若是之寿gù néng ruò shì zhī shòu。”匠石归jiàng shí guī，栎社见梦曰lì shè xiàn mèng yuē：“女rǔ汝将恶乎比予哉jiāng wū hū bǐ yú zāi？若将比予于文木邪ruò jiāng bǐ yú yú wén mù yé？夫楂梨橘柚果蓏之属fú zhā lí jú yòu guǒ luǒ zhī shǔ，实熟则剥shí shú zé pū，剥则辱pū zé rǔ。大枝折dà zhī zhé，小枝泄xiǎo zhī yì抴167。此以其能苦其生者也cǐ yǐ qí néng kǔ qí shēng zhě yě，故不终其天年而中道夭gù bù zhōng qí tiān nián ér zhōng dào yāo，自掊击于世俗者也zì pǒu jī yú shì sú zhě yě。物莫不若是wù mò bú ruò shì。且予求无所可用久矣qiě yú qiú wú suǒ kě yòng jiǔ yǐ，几死jī sǐ，乃今得之nǎi jīn dé zhī，为予大用wéi yú dà yòng。使予也而有用shǐ yú yě ér yǒu yòng，且得有此大也邪qiě dé yǒu cǐ dà yě yé？且也qiě yě，若与予也ruò yǔ yú yě，皆物也jiē wù yě。奈何哉其相物也nài hé zāi qí xiāng wù yě？而几死之散人ér jī sǐ zhī sǎn rén，又恶知散木yòu wū zhī sǎn mù！”匠石觉jiàng shí jué，而诊其梦ér zhěn qí mèng。弟子曰dì zǐ yuē：“趣取无用qù qǔ wú yòng，则为社何邪zé wéi shè hé yé？”曰yuē：“密mì！若无言ruò wú yán！彼亦直寄焉bǐ yì zhí jì yān，以为不知己者诟厉也yǐ wéi bù zhī jǐ zhě gòu lì yě。不为社者bù wéi shè zhě，且几有翦乎qiě jī yǒu jiǎn hū！且也qiě yě，彼其所保bǐ qí suǒ bǎo，与众异yǔ zhòng yì，而以义誉之ér yǐ yì yù zhī，不亦远乎bú yì yuǎn hū！”南伯子綦nán bó zǐ qí，游乎商之丘yóu hū shāng zhī qiū，见大木焉jiàn dà mù yān，有异yǒu yì，结驷千乘jié sì qiān shèng，隐将芘yǐn jiāng bì庇168其所藾qí suǒ lài169。子綦曰zǐ qí yuē：“此何木也哉cǐ hé mù yě zāi？此必有异材夫cǐ bì yǒu yì cái fú！”仰而视其细枝yǎng ér shì qí xì zhī，则拳曲而不可以为栋梁zé quán qū ér bù kě yǐ wéi dòng liáng；俯而视其大根fǔ ér shì qí dà gēn，则轴解而不可以为棺椁zé zhóu jiě ér bù kě yǐ wéi guān guǒ；咶其叶shì qí yè，则口烂而为伤zé kǒu làn ér wéi shāng；嗅之xiù zhī，则使人狂酲zé shǐ rén kuáng chéng，三日而不已sān rì ér bù yǐ。子綦曰zǐ qí yuē：“此果不材之木也cǐ guǒ bù cái zhī mù yě，以至于此其大也yǐ zhì yú cǐ qí dà yě。嗟乎神人jiē hū shén rén，以此不材yǐ cǐ bù cái。”宋有荆氏者sòng yǒu jīng shì zhě，宜楸yí qiū、柏bǎi、桑sāng。其拱把而上者qí gǒng bǎ ér shàng zhě，求狙猴之杙者斩之qiú jū hóu zhī yì zhě zhǎn zhī；三围四围sān wéi sì wéi，求高名之丽者斩之qiú gāo míng zhī lì zhě zhǎn zhī；七围八围qī wéi bā wéi，贵人富商之家guì rén fù shāng zhī jiā，求椫傍qiú shàn páng170者斩之zhě zhǎn zhī。故未终其天年gù wèi zhōng qí tiān nián，而中道之夭于斧斤ér zhōng dào zhī yāo yú fǔ jīn，此材之患也cǐ cái zhī huàn yě。故解以之gù jiě yǐ zhī171牛之白颡者niú zhī bái sǎng zhě，与豚之亢鼻者yǔ tún zhī kàng bí zhě，与人有痔病者yǔ rén yǒu zhì bìng zhě，不可以适河bù kě yǐ shì hé。此皆巫祝以知之矣cǐ jiē wū zhù yǐ zhī zhī yǐ，所以为不祥也suǒ yǐ wéi bù xiáng yě。此乃神人之所以为大祥也cǐ nǎi shén rén zhī suǒ yǐ wéi dà xiáng yě。

支离疏者zhī lí shū zhě，颐隐于脐yí yǐn yú qí，肩高于顶jiān gāo yú dǐng，会撮kuò zuì172指天zhǐ tiān，五管在上wǔ guǎn zài shàng，两髀为胁liǎng bì wéi xié。挫针治繲cuò zhēn zhì jiè173，足以餬口zú yǐ hú kǒu；鼓播精gǔcè bō jīng，足以食十人zú yǐ sì shí rén。上征武士shàng zhēng wǔ shì，则支离攘臂zé zhī lí rǎng bì，而游于其间ér yóu yú qí jiān；上有大役shàng yǒu dà yì，则支离以有常疾zé zhī lí yǐ yǒu cháng jí，不受功bú shòu gōng；上与病者粟shàng yǔ bìng zhě sù，则受三钟zé shòu sān zhōng，与十束薪yǔ shí shù xīn。夫支离其形者fú zhī lí qí xíng zhě，犹足以养其身yóu zú yǐ yǎng qí shēn，终其天年zhōng qí tiān nián，又況支离其德者乎yòu kuàng zhī lí qí dé zhě hū！

孔子适楚kǒng zǐ shì chǔ，楚狂接舆chǔ kuáng jiē yú，游其门曰yóu qí mén yuē：“凤兮凤兮fèng xī fèng xī，何如德之衰也hé rú dé zhī shuāi yě！来世不可待lái shì bù kě dài，往世不可追也wǎng shì bù kě zhuī yě。天下有道tiān xià yǒu dào，圣人成焉shèng rén chéng yān。天下无道tiān xià wú dào，圣人生焉shèng rén shēng yān。方今之时fāng jīn zhī shí，仅免刑焉jǐn miǎn xíng yān。福轻乎羽fú qīng hū yǔ，莫之知载mò zhī zhī zài；祸重乎地huò zhòng hū dì，莫之知避mò zhī zhī bì。已乎已乎yǐ hū yǐ hū，临人以德lín rén yǐ dé！殆乎殆乎dài hū dài hū，画地而趋huà dì ér qū！迷阳迷阳mí yáng mí yáng，无伤吾行wú shāng wú xíng！吾行郤隙曲wú xíng xì qū，无伤吾足wú shāng wú zú。”山木自寇也shān mù zì kòu yě，膏火自煎也gāo huǒ zì jiān yě。桂可食guì kě shí，故伐之gù fá zhī；漆可用qī kě yòng，故割之gù gē zhī。人皆知有用之用rén jiē zhī yǒu yòng zhī yòng，而莫知无用之用也ér mò zhī wú yòng zhī yòng yě。

德充符第五dé chōng fú dì wǔ

不知先生之洗我以善邪bù zhī xiān shēng zhī xǐ wǒ yǐ shàn yé？吾与夫子游十九年矣wú yǔ fū zǐ yóu shí jiǔ nián yǐ，而未尝知吾兀者也ér wèi cháng zhī wú wù zhě yě。今子与我游于形骸之内jīn zǐ yǔ wǒ yóu yú xíng hái zhī nèi，而子索我于形骸之外ér zǐ suǒ wǒ yú xíng hái zhī wài，不亦过乎bú yì guò hū！”子产蹵然改容更貌曰zǐ chǎn zú rán gǎi róng gěng mào yuē：“子无乃称zǐ wú nǎi chēng！”

鲁有兀者叔山无趾lǔ yǒu wù zhě shū shān wú zhǐ，踵见仲尼zhǒng jiàn zhòng ní。仲尼曰zhòng ní yuē：“子不谨zǐ bù jǐn，前既犯患若是矣qián jì fàn huàn ruò shì yǐ。虽今来何及矣suī jīn lái hé jí yǐ！”无趾曰wú zhǐ yuē：“吾唯不知务wú wéi bù zhī wù，而轻用吾身ér qīng yòng wú shēn，吾是以亡足wú shì yǐ wáng zú。今吾来也jīn wú lái yě，犹有尊足者存yóu yǒu zūn zú zhě cún，吾是以务全之也wú shì yǐ wù quán zhī yě。夫天无不覆fú tiān wú bú fù，地无不载dì wú bú zài，吾以夫子为天地wú yǐ fū zǐ wéi tiān dì，安知夫子之犹若是也ān zhī fū zǐ zhī yóu ruò shì yě！”孔子曰kǒng zǐ yuē：“mǒu则陋矣zé lòu yǐ！夫子胡不入乎fū zǐ hú bú rù hū？请讲以所闻qǐng jiǎng yǐ suǒ wén。”无趾出wú zhǐ chū。孔子曰kǒng zǐ yuē：“弟子勉之dì zǐ miǎn zhī！夫无趾兀者也fú wú zhǐ wù zhě yě，犹务学yóu wù xué，以复补前行之恶yǐ fù bǔ qián xíng zhī è，而況全德之人乎ér kuàng quán dé zhī rén hū！”

无趾语老聃曰wú zhǐ yù lǎo dān yuē：“孔kǒngmǒu之于至人zhī yú zhì rén，其未邪qí wèi yé？彼何宾宾bǐ hé bīn bīn178以学子为yǐ xué zǐ wéi？彼且蕲祈以諔诡幻怪之名闻bǐ qiě qí yǐ chù guǐ huàn guài zhī míng wén，不知至人之以是为己桎梏邪bù zhī zhì rén zhī yǐ shì wéi jǐ zhì gù yé？”老聃曰lǎo dān yuē：“胡不直使彼以死生为一条hú bù zhí shǐ bǐ yǐ sǐ shēng wéi yì tiáo，以可不可为一贯者yǐ kě bù kě wéi yí guàn zhě，解其桎梏jiě qí zhì gù，其可乎qí kě hū？”无趾曰wú zhǐ yuē：“天刑之tiān xíng zhī，安可解ān kě jiě！”

鲁哀公问于仲尼曰lǔ āi gōng wèn yú zhòng ní yuē：“卫有恶wèi yǒu è179人焉rén yān，曰哀骀它yuē āi tái tuó。丈夫与之处者zhàng fū yǔ zhī chǔ zhě，思而不能去也sī ér bù néng qù yě；妇人见之fù rén jiàn zhī，请于父母曰qǐng yú fù mǔ yuē，‘与为人妻yǔ wéi rén qī，宁为夫子妾nìng wéi fū zǐ qiè’者zhě，十数而未止也shí shù ér wèi zhǐ yě。未尝有闻其唱者也wèi cháng yǒu wén qí chàng zhě yě，常和人而已矣cháng hè rén ér yǐ yǐ。无君人之位wú jūn rén zhī wèi，以济乎人之死yǐ jì hū rén zhī sǐ，无聚禄以望人之腹wú jù lù yǐ wàng rén zhī fù，又以恶骇天下yòu yǐ è hài tiān xià，和而不唱hè ér bú chàng，知zhì智不出乎四域bù chū hū sì yù，且而雌雄合乎前qiě ér cí xióng hé hū qián，是必有异乎人者也shì bì yǒu yì hū rén zhě yě。寡人召而观之guǎ rén zhào ér guān zhī，果以恶骇天下guǒ yǐ è hài tiān xià。与寡人处yǔ guǎ rén chǔ，不至以月数bú zhì yǐ yuè shǔ，而寡人有意乎其为人也ér guǎ rén yǒu yì hū qí wéi rén yě；不至乎期年bú zhì hū jī nián，而寡人信之ér guǎ rén xìn zhī。国无宰guó wú zǎi，寡人传国焉guǎ rén chuán guó yān。闷mēn180然而后应rán ér hòu yìng，氾fàn泛而若辞ér ruò cí。寡人丑乎guǎ rén chǒu hū，卒授之国zú shòu zhī guó。无几何也wú jǐ hé yě，去寡人而行qù guǎ rén ér xíng。寡人恤焉guǎ rén xù yān，若有亡也ruò yǒu wáng yě，若无与乐是国也ruò wú yǔ lè shì guó yě。是何人者也shì hé rén zhě yě！”仲尼曰zhòng ní yuē：“mǒu也尝使于楚矣yě cháng shǐ yú chǔ yǐ，适shì见?tún子食于其死母者zǐ shí yú qí sǐ mǔ zhě。少焉眴shǎo yān shùn181若ruò，皆弃之而走jiē qì zhī ér zǒu。不见己焉尔bú jiàn jǐ yān ěr，不得类焉尔bù dé lèi yān ěr。所爱其母者suǒ ài qí mǔ zhě，非爱其形也fēi ài qí xíng yě，爱使其形者也ài shǐ qí xíng zhě yě。战而死者zhàn ér sǐ zhě，其人之葬也qí rén zhī zàng yě，不以翣资bù yǐ shà zī；刖者之屦yuè zhě zhī jù，无为爱之wú wéi ài zhī。皆无其本矣jiē wú qí běn yǐ。为见天子之诸御wéi jiàn tiān zǐ zhī zhū yù，不爪翦bù zhǎo jiǎn，不穿耳bù chuān ěr；取qǔ娶妻者qī zhě，止于外zhǐ yú wài，不得复使bù dé fù shǐ。形全犹足以为尔xíng quán yóu zú yǐ wéi ěr，而況全德之人乎ér kuàng quán dé zhī rén hū！今哀骀它jīn āi tái tuó，未言而信wèi yán ér xìn，无功而亲wú gōng ér qīn，使人授己国shǐ rén shòu jǐ guó，唯恐其不受也wéi kǒng qí bú shòu yě，是必才全而德不形者也shì bì cái quán ér dé bù xíng zhě yě。”哀公曰āi gōng yuē：“何谓才全hé wèi cái quán？”仲尼曰zhòng ní yuē：“死生存亡sǐ shēng cún wáng，穷达贫富qióng dá pín fù，贤与不肖毁誉xián yǔ bú xiào huǐ yù，饥渴寒暑jī kě hán shǔ，是事之变shì shì zhī biàn，命之行也mìng zhī xíng yě。日夜相代乎前rì yè xiāng dài hū qián，而知不能规乎其始者也ér zhī bù néng guī hū qí shǐ zhě yě。故不足以滑和gù bù zú yǐ gǔ hé，不可入于灵府bù kě rù yú líng fǔ。使之和豫通shǐ zhī hé yù tōng，而不失于兑ér bù shī yú duì。使日夜无郤shǐ rì yè wú xì隙，而与物为春ér yǔ wù wéi chūn，是接而生时于心者也shì jiē ér shēng shí yú xīn zhě yě。是之谓才全shì zhī wèi cái quán。”“何谓德不形hé wèi dé bù xíng？”曰yuē：“平者水停之盛也píng zhě shuǐ tíng zhī shèng yě。其可以为法也qí kě yǐ wéi fǎ yě，内保之而外不荡也nèi bǎo zhī ér wài bú dàng yě。德者成和之修也dé zhě chéng hé zhī xiū yě。德不形者dé bù xíng zhě，物不能离也wù bù néng lí yě。”哀公异日以告闵子曰āi gōng yì rì yǐ gào mǐn zǐ yuē：“始也shǐ yě，吾以南面而君天下wú yǐ nán miàn ér jūn tiān xià，执民之纪zhí mín zhī jì，而忧其死ér yōu qí sǐ，吾自以为至通矣wú zì yǐ wéi zhì tōng yǐ。今吾闻至人之言jīn wú wén zhì rén zhī yán，恐吾无其实kǒng wú wú qí shí，轻用吾身qīng yòng wú shēn，而亡其国ér wáng qí guó。吾与孔wú yǔ kǒngmǒu，非君臣也fēi jūn chén yě，德友而已矣dé yǒu ér yǐ yǐ。”

闉跂支离无脣yīn qì zhī lí wú chún，说卫灵公shuì wèi líng gōng，灵公说悦之líng gōng yuè zhī，而视全人ér shì quán rén，其脰肩肩qí dòu xián xián182。

甕wèng?àng大瘿dà yǐng，说齐桓公shuì qí huán gōng，桓公说悦之huán gōng yuè zhī，而视全人ér shì quán rén，其脰肩肩qí dòu xián xián。故德有所长gù dé yǒu suǒ cháng，而形有所忘ér xíng yǒu suǒ wàng。人不忘其所忘rén bú wàng qí suǒ wàng，而忘其所不忘ér wàng qí suǒ bú wàng，此谓诚忘cǐ wèi chéng wàng。故圣人有所游gù shèng rén yǒu suǒ yóu，而知智为孽ér zhì wéi niè，约为胶yuē wéi jiāo，德为接dé wéi jiē，工为商gōng wéi shāng。圣人不谋恶用知shèng rén bù móu wū yòng zhì智？不斲恶用胶bù zhuó wū yòng jiāo？无丧恶用德wú sàng wū yòng dé？不货恶用商bú huò wū yòng shāng？四者天鬻也sì zhě tiān yù yě。天鬻者天食也tiān yù zhě tiān shí yě。既受食于天jì shòu shí yú tiān，又恶用人yòu wū yòng rén！有人之形yǒu rén zhī xíng，无人之情wú rén zhī qíng。有人之形yǒu rén zhī xíng，故群于人gù qún yú rén；无人之情wú rén zhī qíng，故是非不得于身gù shì fēi bù dé yú shēn。眇乎小哉miǎo hū xiǎo zāi！所以属于人也suǒ yǐ shǔ yú rén yě。謷乎大哉áo hū dà zāi！独成其天dú chéng qí tiān。惠子谓庄子曰huì zǐ wèi zhuāng zǐ yuē：“人故无情乎rén gù wú qíng hū？”庄子曰zhuāng zǐ yuē：“然rán。”惠子曰huì zǐ yuē：“人而无情rén ér wú qíng，何以谓之人hé yǐ wèi zhī rén？”庄子曰zhuāng zǐ yuē：“道与之貌dào yǔ zhī mào，天与之形tiān yǔ zhī xíng，恶得不谓之人wū dé bú wèi zhī rén？”惠子曰huì zǐ yuē：“既谓之人jì wèi zhī rén，恶得无情wū dé wú qíng？”庄子曰zhuāng zǐ yuē：“是非吾所谓情也shì fēi wú suǒ wèi qíng yě。吾所谓无情者wú suǒ wèi wú qíng zhě，言人之不以好恶内伤其身yán rén zhī bù yǐ hào wù nèi shāng qí shēn，常因自然而不益生也cháng yīn zì rán ér bú yì shēng yě。”惠子曰huì zǐ yuē：“不益生bú yì shēng，何以有其身hé yǐ yǒu qí shēn？”庄子曰zhuāng zǐ yuē：“道与之貌dào yǔ zhī mào，天与之形tiān yǔ zhī xíng，无以好恶内伤其身wú yǐ hào wù nèi shāng qí shēn。今子外乎子之神jīn zǐ wài hū zǐ zhī shén，劳乎子之精láo hū zǐ zhī jīng，倚树而吟yǐ shù ér yín，据槁梧而瞑jù gǎo wú ér míng。天选子之形tiān xuǎn zǐ zhī xíng，子以坚白鸣zǐ yǐ jiān bái míng。”

大宗师第六dà zōng shī dì liù

知天之所为zhī tiān zhī suǒ wéi，知人之所为者zhī rén zhī suǒ wéi zhě，至矣zhì yǐ！知天之所为者zhī tiān zhī suǒ wéi zhě，天而生也tiān ér shēng yě；知人之所为者zhī rén zhī suǒ wéi zhě，以其知智之所知yǐ qí zhì zhī suǒ zhī，以养其知智之所不知yǐ yǎng qí zhì zhī suǒ bù zhī，终其天年zhōng qí tiān nián，而不中道夭者ér bù zhōng dào yāo zhě，是知之盛也shì zhī zhī shèng yě。虽然有患suī rán yǒu huàn。夫知有所待而后当fú zhī yǒu suǒ dài ér hòu dàng，其所待者qí suǒ dài zhě，特未定也tè wèi dìng yě。庸讵知吾所谓天之非人乎yōng jù zhī wú suǒ wèi tiān zhī fēi rén hū？所谓人之非天乎suǒ wèi rén zhī fēi tiān hū？且有真人而后有真知qiě yǒu zhēn rén ér hòu yǒu zhēn zhī。何谓真人hé wèi zhēn rén？古之真人gǔ zhī zhēn rén，不逆寡bú nì guǎ，不雄成bù xióng chéng，不谟士bù mó shì。若然者ruò rán zhě，过而弗悔guò ér fú huǐ，当而不自得也dàng ér bú zì dé yě。若然者ruò rán zhě，登高不慄dēng gāo bú lì，入水不濡rù shuǐ bù rú，入火不热rù huǒ bú rè。是知之能登假shì zhī zhī néng dēng gé183于道者也若此yú dào zhě yě ruò cǐ。

古之真人gǔ zhī zhēn rén，其寝不梦qí qǐn bú mèng，其觉无忧qí jué wú yōu，其食不甘qí shí bù gān，其息深深qí xī shēn shēn。真人之息以踵zhēn rén zhī xī yǐ zhǒng，众人之息以喉zhòng rén zhī xī yǐ hóu。屈服者qū fú zhě，其嗌qí yì184言若哇yán ruò wā。其耆嗜欲深者qí shì yù shēn zhě，其天机浅qí tiān jī qiǎn。古之真人gǔ zhī zhēn rén，不知说悦生bù zhī yuè shēng，不知恶死bù zhī wù sǐ。其出不訢qí chū bù xīn，其入不距qí rù bú jù。翛xiāo185然而往rán ér wǎng，翛然而来而已矣xiāo rán ér lái ér yǐ yǐ。不忘其所始bú wàng qí suǒ shǐ，不求其所终bù qiú qí suǒ zhōng。受而喜之shòu ér xǐ zhī，忘而复之wàng ér fù zhī，是之谓不以心捐道shì zhī wèi bù yǐ xīn juān dào，不以人助天bù yǐ rén zhù tiān，是之谓真人shì zhī wèi zhēn rén。若然者ruò rán zhě，其心志qí xīn zhì，其容寂qí róng jì，其颡頯qí sǎng kuí。凄然似秋qī rán sì qiū，煖然似春nuǎn rán sì chūn，喜怒通四时xǐ nù tōng sì shí，与物有宜yǔ wù yǒu yí，而莫知其极ér mò zhī qí jí。故圣人之用兵也gù shèng rén zhī yòng bīng yě，亡国而不失人心wáng guó ér bù shī rén xīn。利泽施乎万世lì zé shī hū wàn shì，不为爱人bú wèi ài rén。故乐通物gù lè tōng wù，非圣人也fēi shèng rén yě；有亲yǒu qīn，非仁也fēi rén yě；天时tiān shí，非贤也fēi xián yě；利害不通lì hài bù tōng，非君子也fēi jūn zǐ yě；行名失己xíng míng shī jǐ，非士也fēi shì yě；亡身不真wáng shēn bù zhēn，非役人也fēi yì rén yě。若狐不偕ruò hú bù xié、务光wù guāng、伯夷bó yí、叔齐shū qí、箕子jī zǐ、胥余xū yú、纪他jì tā、申徒狄shēn tú dí，是役人之役shì yì rén zhī yì，适人之适shì rén zhī shì，而不自适其适者也ér bú zì shì qí shì zhě yě。古之真人gǔ zhī zhēn rén，其状义而不朋qí zhuàng yì ér bù péng，若不足而不承ruò bù zú ér bù chéng；与乎其觚而不坚也yǔ hū qí gū ér bù jiān yě，张乎其虚而不华也zhāng hū qí xū ér bù huá yě；邴邴乎其似喜乎bǐng bǐng hū qí sì xǐ hū，崔乎其不得已乎cuī hū qí bù dé yǐ hū，滀乎进我色也chù hū jìn wǒ sè yě，与乎止我德也yǔ hū zhǐ wǒ dé yě，厉乎其似世乎lì hū qí sì shì hū，謷ào186乎其未可制也hū qí wèi kě zhì yě，连乎其似好闭也lián hū qí sì hào bì yě，悗乎忘其言也mèn hū wàng qí yán yě。以刑为体yǐ xíng wéi tǐ，以礼为翼yǐ lǐ wéi yì，以知智为时yǐ zhì wéi shí，以德为循yǐ dé wéi xún。以刑为体者yǐ xíng wéi tǐ zhě，绰乎其杀也chuò hū qí shā yě；以礼为翼者yǐ lǐ wéi yì zhě，所以行于世也suǒ yǐ xíng yú shì yě；以知智为时者yǐ zhì wéi shí zhě，不得已于事也bù dé yǐ yú shì yě；以德为循者yǐ dé wéi xún zhě，言其与有足者至于丘也yán qí yǔ yǒu zú zhě zhì yú qiū yě，而人真以为勤行者也ér rén zhēn yǐ wéi qín xíng zhě yě。故其好之也一gù qí hào zhī yě yī，其弗好之也一qí fú hào zhī yě yī。其一也一qí yī yě yī，其不一也一qí bù yī yě yī。其一与天为徒qí yī yǔ tiān wéi tú，其不一与人为徒qí bù yī yǔ rén wéi tú。天与人不相胜也tiān yǔ rén bù xiāng shèng yě，是之谓真人shì zhī wèi zhēn rén。死生命也sǐ shēng mìng yě。其有夜旦之常qí yǒu yè dàn zhī cháng，天也tiān yě。人之有所不得与rén zhī yǒu suǒ bù dé yú，皆物之情也jiē wù zhī qíng yě。彼特以天为父bǐ tè yǐ tiān wéi fù，而身犹爱之ér shēn yóu ài zhī，而況其卓乎ér kuàng qí zhuó hū！人特以有君为愈乎己rén tè yǐ yǒu jūn wéi yù hū jǐ，而身犹死之ér shēn yóu sǐ zhī，而況其真乎ér kuàng qí zhēn hū！泉涸quán hé，鱼相与处于陆yú xiāng yǔ chǔ yú lù，相呴以湿xiāng xǔ yǐ shī，相濡以沫xiāng rú yǐ mò，不如相忘于江湖bù rú xiāng wàng yú jiāng hú。与其誉尧而非桀也yǔ qí yù yáo ér fēi jié yě，不如两忘而化其道bù rú liǎng wàng ér huà qí dào。夫大块载我以形fú dà kuài zài wǒ yǐ xíng，劳我以生láo wǒ yǐ shēng，佚我以老yì wǒ yǐ lǎo，息我以死xī wǒ yǐ sǐ。故善吾生者gù shàn wú shēng zhě，乃所以善吾死也nǎi suǒ yǐ shàn wú sǐ yě。夫藏舟于壑fú cáng zhōu yú hè，藏山于泽cáng shān yú zé，谓之固矣wèi zhī gù yǐ！然而夜半有力者负之而走rán ér yè bàn yǒu lì zhě fù zhī ér zǒu，昧者不知也mèi zhě bù zhī yě。藏小大有宜cáng xiǎo dà yǒu yí，犹有所遯yóu yǒu suǒ dùn遁。若夫藏天下于天下ruò fú cáng tiān xià yú tiān xià，而不得所遯ér bù dé suǒ dùn遁，是恒物之大情也shì héng wù zhī dà qíng yě。特犯人之形tè fàn rén zhī xíng，而犹喜之ér yóu xǐ zhī。若人之形者ruò rén zhī xíng zhě，万化而未始有极也wàn huà ér wèi shǐ yǒu jí yě，其为乐可胜计邪qí wéi lè kě shèng jì yé？故圣人将游于物之所不得遯遁而皆存gù shèng rén jiāng yóu yú wù zhī suǒ bù dé dùn ér jiē cún。善妖shàn yāo187善老shàn lǎo，善始善终shàn shǐ shàn zhōng，人犹效之rén yóu xiào zhī，又況万物之所系yòu kuàng wàn wù zhī suǒ xì，而一化之所待乎ér yí huà zhī suǒ dài hū！

夫道fú dào，有情有信yǒu qíng yǒu xìn，无为无形wú wéi wú xíng；可传而不可受kě chuán ér bù kě shòu，可得而不可见kě dé ér bù kě jiàn；自本自根zì běn zì gēn，未有天地wèi yǒu tiān dì，自古以固存zì gǔ yǐ gù cún；神鬼神帝shén guǐ shén dì，生天生地shēng tiān shēng dì；在太极之先zài tài jí zhī xiān，而不为高ér bù wéi gāo；在六极之下zài liù jí zhī xià，而不为深ér bù wéi shēn；先天地生xiān tiān dì shēng，而不为久ér bù wéi jiǔ；长于上古zhǎng yú shàng gǔ，而不为老ér bù wéi lǎo。豨韦氏得之xī wéi shì dé zhī，以挈天地yǐ qiè tiān dì；伏戏羲氏得之fú xī shì dé zhī，以袭气母yǐ xí qì mǔ；维斗得之wéi dǒu dé zhī，终古不忒zhōng gǔ bú tè；日月得之rì yuè dé zhī，终古不息zhōng gǔ bù xī；勘坏kān péi188得之dé zhī，以袭昆仑yǐ xí kūn lún；冯夷得之féng yí dé zhī，以游大川yǐ yóu dà chuān；肩吾得之jiān wú dé zhī，以处大山yǐ chǔ tài shān；黄帝得之huáng dì dé zhī，以登云天yǐ dēng yún tiān；颛顼得之zhuān xū dé zhī，以处玄宫yǐ chǔ xuán gōng；禺强得之yú qiáng dé zhī，立乎北极lì hū běi jí；西王母得之xī wáng mǔ dé zhī，坐乎少广zuò hū shào guǎng，莫知其始mò zhī qí shǐ，莫知其终mò zhī qí zhōng；彭祖得之péng zǔ dé zhī，上及有虞shàng jí yǒu yú，下及五伯xià jí wǔ bó189；傅说得之fù yuè dé zhī，以相武丁yǐ xiàng wǔ dīng，奄有天下yǎn yǒu tiān xià，乘东维chéng dōng wéi，骑箕尾qí jī wěi，而比于列星ér bǐ yú liè xīng。

南伯子葵nán bó zǐ kuí190，问乎女偊曰wèn hū nǚ yǔ yuē：“子之年长矣zǐ zhī nián zhǎng yǐ，而色若孺子ér sè ruò rú zǐ，何也hé yě？”曰yuē：“吾闻道矣wú wén dào yǐ。”南伯子葵曰nán bó zǐ kuí yuē：“道可得学邪dào kě dé xué yé？”曰yuē：“恶wū！恶可wū kě！子非其人也zǐ fēi qí rén yě。夫卜梁倚fú bǔ liáng yǐ，有圣人之才yǒu shèng rén zhī cái，而无圣人之道ér wú shèng rén zhī dào；我有圣人之道wǒ yǒu shèng rén zhī dào，而无圣人之才ér wú shèng rén zhī cái。吾欲以教之wú yù yǐ jiào zhī，庶几其果为圣人乎shù jī qí guǒ wéi shèng rén hū？不然bù rán，以圣人之道yǐ shèng rén zhī dào，告圣人之才gào shèng rén zhī cái，亦易矣yì yì yǐ。吾犹守而告之wú yóu shǒu ér gào zhī，参sān三日rì，而后能外天下ér hòu néng wài tiān xià；已外天下矣yǐ wài tiān xià yǐ，吾又守之七日而后能外物wú yòu shǒu zhī qī rì ér hòu néng wài wù；已外物矣yǐ wài wù yǐ，吾又守之九日wú yòu shǒu zhī jiǔ rì，而后能外生ér hòu néng wài shēng；已外生矣yǐ wài shēng yǐ，而后能朝彻ér hòu néng zhāo chè；朝彻而后能见独zhāo chè ér hòu néng jiàn dú；见独而后能无古今jiàn dú ér hòu néng wú gǔ jīn；无古今而后能入于不死不生wú gǔ jīn ér hòu néng rù yú bù sǐ bù shēng。杀生者不死shā shēng zhě bù sǐ，生生者不生shēng shēng zhě bù shēng。其为物qí wéi wù，无不将也wú bù jiāng yě，无不迎也wú bù yíng yě，无不毁也wú bù huǐ yě，无不成也wú bù chéng yě。其名为撄宁qí míng wéi yīng níng。撄宁也者yīng níng yě zhě，撄而后成者也yīng ér hòu chéng zhě yě。”南伯子葵曰nán bó zǐ kuí yuē：“子独恶乎闻之zǐ dú wū hū wén zhī？”曰yuē：“闻诸副墨之子wén zhū fù mò zhī zǐ。副墨之子fù mò zhī zǐ，闻诸洛诵之孙wén zhū luò sòng zhī sūn。洛诵之孙luò sòng zhī sūn，闻之瞻明wén zhī zhān míng。瞻明闻之聂许zhān míng wén zhī niè xǔ。聂许闻之需役niè xǔ wén zhī xū yì。需役闻之於讴xū yì wén zhī wū ōu。於讴闻之玄冥wū ōu wén zhī xuán míng。玄冥闻之参寥xuán míng wén zhī cān liáo。参寥闻之疑始cān liáo wén zhī yí shǐ。”

子祀zǐ sì、子舆zǐ yú、子犁zǐ lí、子来zǐ lái，四人相与语曰sì rén xiāng yǔ yù yuē：“孰能以无为首shú néng yǐ wú wéi shǒu，以生为脊yǐ shēng wéi jǐ，以死为尻yǐ sǐ wéi kāo，孰知死生存亡之一体者shú zhī sǐ shēng cún wáng zhī yì tǐ zhě，吾与之友矣wú yǔ zhī yǒu yǐ。”四人相视而笑sì rén xiāng shì ér xiào，莫逆于心mò nì yú xīn，遂相与为友suì xiāng yǔ wéi yǒu。俄而子舆有病é ér zǐ yú yǒu bìng，子祀往问之zǐ sì wǎng wèn zhī。曰yuē：“伟哉wěi zāi！夫造物者fú zào wù zhě，将以予为此拘拘也jiāng yǐ yú wéi cǐ jū jū yě。”曲偻发背qū lóu fā bèi，上有五管shàng yǒu wǔ guǎn，颐隐于齐yí yǐn yú qí脐，肩高于顶jiān gāo yú dǐng，句赘指天gōu zhuì zhǐ tiān。阴阳之气有沴yīn yáng zhī qì yǒu lì，其心闲而无事qí xīn xián ér wú shì，跰鲜而鉴于井pián xiān ér jiàn yú jǐng，曰yuē：“嗟乎jiē hū！夫造物者fú zào wù zhě，又将以予为此拘拘也yòu jiāng yǐ yú wéi cǐ jū jū yě。”子祀曰zǐ sì yuē：“女rǔ汝恶之乎wù zhī hū？”曰yuē：“亡wú无，予何恶yú hé wù！浸假而化予之左臂以为鸡jìn jiǎ ér huà yú zhī zuǒ bì yǐ wéi jī，予因以求时夜yú yīn yǐ qiú shí yè；浸假而化予之右臂以为弹jìn jiǎ ér huà yú zhī yòu bì yǐ wéi dàn，予因以求鸮炙yú yīn yǐ qiú xiāo zhì；浸假而化予之尻以为轮jìn jiǎ ér huà yú zhī kāo yǐ wéi lún，以神为马yǐ shén wéi mǎ，予因以乘之yú yīn yǐ chéng zhī，岂更驾哉qǐ gēng jià zāi！且夫得者时也qiě fú dé zhě shí yě，失者顺也shī zhě shùn yě。安时而处顺ān shí ér chǔ shùn，哀乐不能入也āi lè bù néng rù yě，此古之所谓县解也cǐ gǔ zhī suǒ wèi xuán jiě yě，而不能自解者ér bù néng zì jiě zhě，物有结之wù yǒu jié zhī。且夫物不胜天久矣qiě fú wù bú shèng tiān jiǔ yǐ，吾又何恶焉wú yòu hé wù yān！”俄而子来有病é ér zǐ lái yǒu bìng，喘喘然将死chuǎn chuǎn rán jiāng sǐ，其妻子环而泣之qí qī zǐ huán ér qì zhī。子犁往问之曰zǐ lí wǎng wèn zhī yuē：“叱避chì bì，无怛化wú dá huà！”倚其户与之语yǐ qí hù yǔ zhī yǔ，曰yuē：“伟哉wěi zāi！造化又将奚以汝为zào huà yòu jiāng xī yǐ rǔ wéi，将奚以汝适jiāng xī yǐ rǔ shì？以汝为鼠肝乎yǐ rǔ wéi shǔ gān hū？以汝为虫臂乎yǐ rǔ wéi chóng bì hū？”子来曰zǐ lái yuē：“父母于子fù mǔ yú zǐ，东西南北dōng xī nán běi，唯命之从wéi mìng zhī cóng。阴阳于人yīn yáng yú rén，不翅啻于父母bú chì yú fù mǔ。彼近吾死bǐ jìn wú sǐ，而我不听ér wǒ bù tīng，我则悍矣wǒ zé hàn yǐ，彼何罪焉bǐ hé zuì yān？夫大块载我以形fú dà kuài zài wǒ yǐ xíng，劳我以生láo wǒ yǐ shēng，佚我以老yì wǒ yǐ lǎo，息我以死xī wǒ yǐ sǐ。故善吾生者gù shàn wú shēng zhě，乃所以善吾死也nǎi suǒ yǐ shàn wú sǐ yě。今之大冶铸金jīn zhī dà yě zhù jīn，金踊跃曰jīn yǒng yuè yuē，‘我且必为镆铘wǒ qiě bì wéi mò yé！’大冶必以为不祥之金dà yě bì yǐ wéi bù xiáng zhī jīn。今一犯人之形jīn yí fàn rén zhī xíng，而曰ér yuē，‘人耳人耳rén ěr rén ěr。’夫造化者fú zào huà zhě，必以为不祥之人bì yǐ wéi bù xiáng zhī rén。今一以天地为大炉jīn yì yǐ tiān dì wéi dà lú，以造化为大冶yǐ zào huà wéi dà yě，恶乎往而不可哉wū hū wǎng ér bù kě zāi！”成然寐chéng rán mèi，蘧然觉qú rán jué。

子贡曰zǐ gòng yuē：“然则夫子何方之依rán zé fū zǐ hé fāng zhī yī？”孔子曰kǒng zǐ yuē：“mǒu，天之戮民也tiān zhī lù mín yě。虽然suī rán，吾与汝共之wú yǔ rǔ gòng zhī。”子贡曰zǐ gòng yuē：“敢问其方gǎn wèn qí fāng？”孔子曰kǒng zǐ yuē：“鱼相造乎水yú xiāng zào hū shuǐ，人相造乎道rén xiāng zào hū dào。相造乎水者xiāng zào hū shuǐ zhě，穿池而养给chuān chí ér yǎng jǐ；相造乎道者xiāng zào hū dào zhě，无事而生定wú shì ér shēng dìng。故曰gù yuē，鱼相忘乎江湖yú xiāng wàng hū jiāng hú，人相忘乎道术rén xiāng wàng hū dào shù。”子贡曰zǐ gòng yuē：“敢问畸人gǎn wèn jī rén？”曰yuē：“畸人者jī rén zhě，畸于人而侔于天jī yú rén ér móu yú tiān。故曰gù yuē，天之小人tiān zhī xiǎo rén，人之君子rén zhī jūn zǐ；人之君子rén zhī jūn zǐ，天之小人也tiān zhī xiǎo rén yě。”

颜回问仲尼曰yán huí wèn zhòng ní yuē：“孟孙才mèng sūn cái，其母死qí mǔ sǐ，哭泣无涕kū qì wú tì，中心不戚zhōng xīn bù qī，居丧不哀jū sāng bù āi。无是三者wú shì sān zhě，以善处丧yǐ shàn chǔ sāng。盖鲁国gài lǔ guó，固有无其实而得其名者乎gù yǒu wú qí shí ér dé qí míng zhě hū？回壹怪之huí yī guài zhī。”仲尼曰zhòng ní yuē：“夫孟孙氏尽之矣fú mèng sūn shì jìn zhī yǐ，进于知矣jìn yú zhī yǐ，唯简之而不得wéi jiǎn zhī ér bù dé，夫已有所简矣fú yǐ yǒu suǒ jiǎn yǐ。孟孙氏不知所以生mèng sūn shì bù zhī suǒ yǐ shēng，不知所以死bù zhī suǒ yǐ sǐ。不知就先bù zhī jiù xiān，不知就后bù zhī jiù hòu。若化为物ruò huà wéi wù，以待其所不知之化已乎yǐ dài qí suǒ bù zhī zhī huà yǐ hū。且方将化qiě fāng jiāng huà，恶知不化哉wū zhī bú huà zāi？方将不化fāng jiāng bú huà，恶知已化哉wū zhī yǐ huà zāi？吾特与汝wú tè yǔ rǔ，其梦未始觉者邪qí mèng wèi shǐ jué zhě yé！且彼有骇形qiě bǐ yǒu hài xíng，而无损心ér wú sǔn xīn；有旦宅yǒu dàn zhái，而无情死ér wú qíng sǐ。孟孙氏特觉mèng sūn shì tè jué，人哭亦哭rén kū yì kū，是自其所以乃shì zì qí suǒ yǐ nǎi。且也相与qiě yě xiāng yǔ‘吾之wú zhī’耳矣ěr yǐ，庸讵知吾所谓yōng jù zhī wú suǒ wèi‘吾之wú zhī’乎hū？且汝梦为鸟而厉乎天qiě rǔ mèng wéi niǎo ér lì hū tiān，梦为鱼而没于渊mèng wéi yú ér mò yú yuān。不识今之言者bù shí jīn zhī yán zhě，其觉者乎qí jué zhě hū？其梦者乎qí mèng zhě hū？造适不及笑zào shì bù jí xiào，献笑不及排xiàn xiào bù jí pái，安排而去化ān pái ér qù huà，乃入于寥天一nǎi rù yú liáo tiān yī。”

意而子见许由yì ér zǐ jiàn xǔ yóu，许由曰xǔ yóu yuē：“尧何以资汝yáo hé yǐ zī rǔ？”意而子曰yì ér zǐ yuē：“尧谓我yáo wèi wǒ，‘汝必躬服仁义rǔ bì gōng fú rén yì，而明言是非ér míng yán shì fēi。’”许由曰xǔ yóu yuē：“而奚来为轵ér xī lái wéi zhǐ只191？夫尧既已黥汝以仁义fú yáo jì yǐ qíng rǔ yǐ rén yì，而劓汝以是非矣ér yì rǔ yǐ shì fēi yǐ。汝将何以游夫遥荡恣睢转徙之塗乎rǔ jiāng hé yǐ yóu fú yáo dàng zì suī zhuǎn xǐ zhī tú hū？”意而子曰yì ér zǐ yuē：“虽然suī rán，吾愿游于其藩wú yuàn yóu yú qí fān。”许由曰xǔ yóu yuē：“不然bù rán。夫盲者无以与乎眉目颜色之好fú máng zhě wú yǐ yǔ hū méi mù yán sè zhī hǎo，瞽者无以与乎青黄黼黻之观gǔ zhě wú yǐ yǔ hū qīng huáng fǔ fú zhī guān。”意而子曰yì ér zǐ yuē：“夫无庄之失其美fú wú zhuāng zhī shī qí měi，据梁之失其力jù liáng zhī shī qí lì，黄帝之亡其知huáng dì zhī wáng qí zhì智，皆在鈩捶之间耳jiē zài lú chuí zhī jiān ěr。庸讵知夫造物者之不息我黥yōng jù zhī fú zào wù zhě zhī bù xī wǒ qíng，而补我劓ér bǔ wǒ yì，使我乘成以随先生邪shǐ wǒ chéng chéng yǐ suí xiān shēng yé？”许由曰xǔ yóu yuē：“噫yī！未可知也wèi kě zhī yě。我为汝言其大略wǒ wèi rǔ yán qí dà lüè。吾师乎wú shī hū！吾师乎wú shī hū！虀万物而不为义jī wàn wù ér bù wéi yì；泽及万世而不为仁zé jí wàn shì ér bù wéi rén；长于上古而不为老zháng yú shàng gǔ ér bù wéi lǎo；覆载天地fù zài tiān dì、刻彫众形kè diāo zhòng xíng，而不为巧ér bù wéi qiǎo。此所游已cǐ suǒ yóu yǐ！”

颜回曰yán huí yuē：“回益矣huí yì yǐ。”仲尼曰zhòng ní yuē：“何谓也hé wèi yě？”曰yuē：“回忘仁义矣huí wàng rén yì yǐ。”曰yuē：“可矣kě yǐ，犹未也yóu wèi yě。”他日复见曰tā rì fù jiàn yuē：“回益矣huí yì yǐ。”曰yuē：“何谓也hé wèi yě？”曰yuē：“回忘礼乐矣huí wàng lǐ yuè yǐ！”曰yuē：“可矣kě yǐ，犹未也yóu wèi yě。”他日复见曰tā rì fù jiàn yuē：“回益矣huí yì yǐ！”曰yuē：“何谓也hé wèi yě？”曰yuē：“回坐忘矣huí zuò wàng yǐ。”仲尼蹵然zhòng ní cù rán192曰yuē：“何谓坐忘hé wèi zuò wàng？”颜回曰yán huí yuē：“堕肢体duò zhī tǐ，黜聪明chù cōng míng，离形去知lí xíng qù zhì智，同于大通tóng yú dà tōng，此谓坐忘cǐ wèi zuò wàng。”仲尼曰zhòng ní yuē：“同则无好也tóng zé wú hào yě，化则无常也huà zé wú cháng yě。而果其贤乎ér guǒ qí xián hū！mǒu也请从而后也yě qǐng cóng ér hòu yě。”

子舆与子桑友zǐ yú yǔ zǐ sāng yǒu，而霖雨十日ér lín yǔ shí rì。子舆曰zǐ yú yuē：“子桑殆病矣zǐ sāng dài bìng yǐ！”裹饭而往食之guǒ fàn ér wǎng sì zhī。至子桑之门zhì zǐ sāng zhī mén，则若歌若哭zé ruò gē ruò kū，鼓琴曰gǔ qín yuē：“父邪母邪fù yé mǔ yé！天乎人乎tiān hū rén hū！”有不任其声yǒu bú rèn qí shēng，而趋举其诗焉ér qū jǔ qí shī yān。子舆入曰zǐ yú rù yuē：“子之歌诗zǐ zhī gē shī，何故若是hé gù ruò shì？”曰yuē：“吾思夫使我至此极者wú sī fú shǐ wǒ zhì cǐ jí zhě，而弗得也ér fú dé yě。父母岂欲吾贫哉fù mǔ qǐ yù wú pín zāi？天无私覆tiān wú sī fù，地无私载dì wú sī zài，天地岂私贫我哉tiān dì qǐ sī pín wǒ zāi？求其为之者而不得也qiú qí wéi zhī zhě ér bù dé yě！然而至此极者rán ér zhì cǐ jí zhě，命也夫mìng yě fú！”

应帝王第七yīng dì wáng dì qī

齧缺问于王倪niè quē wèn yú wáng ní，四问而四不知sì wèn ér sì bù zhī。齧缺因跃而大喜niè quē yīn yuè ér dà xǐ，行以告蒲衣子xíng yǐ gào pú yī zǐ。蒲衣子曰pú yī zǐ yuē：“而乃今知之乎ér nǎi jīn zhī zhī hū？有虞氏不及泰氏yǒu yú shì bù jí tài shì。有虞氏其犹藏仁以要人yǒu yú shì qí yóu cáng rén yǐ yāo rén，亦得人矣yì dé rén yǐ，而未始出于非人ér wèi shǐ chū yú fēi rén。泰氏其卧徐徐tài shì qí wò xú xú，其觉于于qí jué yú yú。一以己为马yī yǐ jǐ wèi mǎ，一以己为牛yī yǐ jǐ wèi niú。其知情信qí zhī qíng xìn，其德甚真qí dé shèn zhēn，而未始入于非人ér wèi shǐ rù yú fēi rén。”

肩吾见狂接舆jiān wú jiàn kuáng jiē yú。狂接舆曰kuáng jiē yú yuē：“日中始何以语女rì zhōng shǐ hé yǐ yù rǔ汝？”肩吾曰jiān wú yuē：“告我君人者以己出经式义度gào wǒ jūn rén zhě yǐ jǐ chū jīng shì yì dù，人孰敢不听而化诸rén shú gǎn bù tīng ér huà zhū！”狂接舆曰kuáng jiē yú yuē：“是欺德也shì qī dé yě。其于治天下也qí yú zhì tiān xià yě，犹涉海凿河yóu shè hǎi záo hé，而使蚉蚊负山也ér shǐ wén fù shān yě。夫圣人之治也fú shèng rén zhī zhì yě，治外乎zhì wài hū？正而后行zhèng ér hòu xíng，确乎能其事者而已矣què hū néng qí shì zhě ér yǐ yǐ。且鸟高飞qiě niǎo gāo fēi，以避矰弋之害yǐ bì zēng yì zhī hài；鼷鼠深穴乎神丘之下xī shǔ shēn xué hū shén qiū zhī xià，以避熏凿之患yǐ bì xūn záo zhī huàn，而曾二虫之无知ér zēng èr chóng zhī wú zhī！”

天根游于殷阳tiān gēn yóu yú yīn yáng，至蓼水之上zhì liǎo shuǐ zhī shàng，适遭无名人而问焉shì zāo wú míng rén ér wèn yān，曰yuē：“请问为天下qǐng wèn wéi tiān xià。”无名人曰wú míng rén yuē：“去qù！汝鄙人也rǔ bǐ rén yě，何问之不豫也hé wèn zhī bú yù yě！予方将与造物者为人yú fāng jiāng yǔ zào wù zhě wéi rén，厌则又乘夫莽眇之鸟yàn zé yòu chéng fú mǎng miǎo zhī niǎo，以出六极之外yǐ chū liù jí zhī wài，而游无何有之乡ér yóu wú hé yǒu zhī xiāng，以处圹埌之野yǐ chǔ kuàng làng zhī yě。汝又何帠rǔ yòu hé yì193以治天下感予之心为yǐ zhì tiān xià gǎn yú zhī xīn wéi？”又复问yòu fù wèn。无名人曰wú míng rén yuē：“汝游心于淡rǔ yóu xīn yú dàn，合气于漠hé qì yú mò，顺物自然shùn wù zì rán，而无容私焉ér wú róng sī yān，而天下治矣ér tiān xià zhì yǐ。”

阳子居见老聃曰yáng zǐ jū jiàn lǎo dān yuē：“有人于此yǒu rén yú cǐ，向疾强梁xiàng jí qiáng liáng，物彻疏明wù chè shū míng，学道不勌xué dào bú juàn倦，如是者可比明王乎rú shì zhě kě bǐ míng wáng hū？”老聃曰lǎo dān yuē：“是于圣人也shì yú shèng rén yě，胥易技系xū yì jì xì，劳形怵心者也láo xíng chù xīn zhě yě。且曰qiě yuē，虎豹之文来田hǔ bào zhī wén lái tián，猨yuán猿狙之便jū zhī biàn，执斄之狗来藉zhí lí zhī gǒu lái jí。如是者可比明王乎rú shì zhě kě bǐ míng wáng hū？”阳子居蹵然曰yáng zǐ jū cù rán yuē：“敢问明王之治gǎn wèn míng wáng zhī zhì。”老聃曰lǎo dān yuē：“明王之治míng wáng zhī zhì，功盖天下gōng gài tiān xià，而似不自已ér sì bú zì yǐ；化贷万物huà dài wàn wù，而民弗恃ér mín fú shì。有莫举名yǒu mò jǔ míng，使物自喜shǐ wù zì xǐ，立乎不测lì hū bú cè，而游于无有者也ér yóu yú wú yǒu zhě yě。”

郑有神巫曰季咸zhèng yǒu shén wū yuē jì xián，知人之死生存亡zhī rén zhī sǐ shēng cún wáng，祸福寿夭huò fú shòu yāo，期以岁月旬日若神qī yǐ suì yuè xún rì ruò shén。郑人见之zhèng rén jiàn zhī，皆弃而走jiē qì ér zǒu。列子见之而心醉liè zǐ jiàn zhī ér xīn zuì，归以告壶子guī yǐ gào hú zǐ，曰yuē：“始吾以夫子之道为至矣shǐ wú yǐ fū zǐ zhī dào wéi zhì yǐ，则又有至焉者矣zé yòu yǒu zhì yān zhě yǐ。”壶子曰hú zǐ yuē：“吾与汝既其文wú yǔ rǔ jì qí wén，未既其实wèi jì qí shí，而固得道与ér gù dé dào yú？众雌而无雄zhòng cí ér wú xióng，而又奚卵焉ér yòu xī luǎn yān！而以道与世亢ér yǐ dào yǔ shì kàng抗，必信bì xìn，夫故使人得而相女fú gù shǐ rén dé ér xiàng rǔ汝。尝试与来cháng shì yǔ lái，以予示之yǐ yú shì zhī。”明日míng rì，列子与之见壶子liè zǐ yǔ zhī jiàn hú zǐ。出而谓列子曰chū ér wèi liè zǐ yuē：“嘻xī！子之先生死矣zǐ zhī xiān shēng sǐ yǐ！弗活矣fú huó yǐ！不以旬数矣bù yǐ xún shǔ yǐ！吾见怪焉wú jiàn guài yān，见湿灰焉jiàn shī huī yān。”列子入liè zǐ rù，泣涕沾襟qì tì zhān jīn，以告壶子yǐ gào hú zǐ。壶子曰hú zǐ yuē：“乡xiàng向吾示之以地文wú shì zhī yǐ dì wén，萌乎不震不正méng hū bú zhèn bú zhèng，是殆见吾杜德机也shì dài jiàn wú dù dé jī yě。尝又与来cháng yòu yǔ lái。”明日又与之见壶子míng rì yòu yǔ zhī jiàn hú zǐ。出而谓列子曰chū ér wèi liè zǐ yuē：“幸矣xìng yǐ！子之先生遇我也zǐ zhī xiān shēng yù wǒ yě。有瘳矣yǒu chōu yǐ！全然有生矣quán rán yǒu shēng yǐ！吾见其杜权矣wú jiàn qí dù quán yǐ！”列子入liè zǐ rù，以告壶子yǐ gào hú zǐ。壶子曰hú zǐ yuē：“乡xiàng向吾示之以天壤wú shì zhī yǐ tiān rǎng，名实不入míng shí bú rù，而机发于踵ér jī fā yú zhǒng。是殆见吾善者机也shì dài jiàn wú shàn zhě jī yě。尝又与来cháng yòu yǔ lái。”明日又与之见壶子míng rì yòu yǔ zhī jiàn hú zǐ。出而谓列子曰chū ér wèi liè zǐ yuē：“子之先生不齐zǐ zhī xiān shēng bù zhāi斋，吾无得而相焉wú wú dé ér xiàng yān。试齐shì zhāi斋，且复相之qiě fù xiàng zhī。”列子入以告壶子liè zǐ rù yǐ gào hú zǐ。壶子曰hú zǐ yuē：“吾乡向示之以太冲莫胜wú xiàng shì zhī yǐ tài chōng mò shèng，是殆见吾衡气机也shì dài jiàn wú héng qì jī yě。鲵桓之审ní huán zhī shěn渖194为渊wéi yuān，止水之审渖为渊zhǐ shuǐ zhī shěn wéi yuān，流水之审渖为渊liú shuǐ zhī shěn wéi yuān。渊有九名yuān yǒu jiǔ míng，此处三焉cǐ chù sān yān。尝又与来cháng yòu yǔ lái。”明日又与之见壶子míng rì yòu yǔ zhī jiàn hú zǐ。立未定lì wèi dìng，自失zì shī195而走ér zǒu。壶子曰hú zǐ yuē：“追之zhuī zhī！”列子追之liè zǐ zhuī zhī，不及bù jí。反以报壶子曰fǎn yǐ bào hú zǐ yuē：“已灭矣yǐ miè yǐ，已失矣yǐ shī yǐ，吾弗及已wú fú jí yǐ。”壶子曰hú zǐ yuē：“乡xiàng向吾示之以未始出吾宗wú shì zhī yǐ wèi shǐ chū wú zōng。吾与之虚而委蛇wú yǔ zhī xū ér wěi yí，不知其谁何bù zhī qí shuí hé，因以为弟靡yīn yǐ wéi tuí mǐ196，因以为波流yīn yǐ wéi bō liú，故逃也gù táo yě。”然后列子自以为未始学而归rán hòu liè zǐ zì yǐ wéi wèi shǐ xué ér guī，三年不出sān nián bù chū。为其妻爨wèi qí qī cuàn，食豕如食人sì shǐ rú sì rén。于事无与亲yú shì wú yǔ qīn。彫琢复朴diāo zhuó fù pǔ，块然独以其形立kuài rán dú yǐ qí xíng lì。纷而封哉fēn ér fēng zāi197，一以是终yī yǐ shì zhōng。

无为名尸wú wéi míng shī，无为谋府wú wéi móu fǔ，无为事任wú wéi shì rèn，无为知主wú wéi zhī zhǔ。体尽无穷tǐ jìn wú qióng，而游无朕ér yóu wú zhèn。尽其所受乎天jìn qí suǒ shòu hū tiān，而无见得ér wú jiàn dé，亦虚而已yì xū ér yǐ。至人之用心若镜zhì rén zhī yòng xīn ruò jìng，不将不迎bù jiāng bù yíng，应而不藏yìng ér bù cáng，故能胜物而不伤gù néng shèng wù ér bù shāng。

南海之帝为儵nán hǎi zhī dì wéi shū，北海之帝为忽běi hǎi zhī dì wéi hū，中央之帝为浑沌zhōng yāng zhī dì wéi hún dùn。儵与忽shū yǔ hū，时相与遇于浑沌之地shí xiāng yǔ yù yú hún dùn zhī dì，浑沌待之甚善hún dùn dài zhī shèn shàn。儵与忽谋报浑沌之德shū yǔ hū móu bào hún dùn zhī dé，曰yuē：“人皆有七窍rén jiē yǒu qī qiào，以视听食息yǐ shì tīng shí xī，此独无有cǐ dú wú yǒu，尝试凿之cháng shì záo zhī。”日凿一窍rì záo yí qiào，七日而浑沌死qī rì ér hún dùn sǐ。